Opmaat voor meer maatwerk in parkinsonmedicatie

‘Uiteindelijk kan het ons allemaal overkomen,’ zegt neuroloog dr. Hanneke Henselmans, verbonden aan het Antonius Ziekenhuis Utrecht, over de kans om parkinson te krijgen. Ze houdt zich al jaren bezig met de ziekte, onderzoek, onderwijs en therapie.

‘Bewustwording is dan ook één van de doelen van Wereld Parkinsondag.’ Ze legt uit: ‘Parkinson is een geleidelijk progressieve aandoening, met aantasting van de dopamineproducerende zenuwcellen die bewegingscentra in het brein aansturen. Maar ook andere systemen zijn aangedaan.’

Volgens de neuroloog kan Wereld Parkinsondag meer bewustwording realiseren van de omvang, toename en gevolgen van de ziekte. ‘En het kan de maatschappelijke betrokkenheid verbreden. Bijvoorbeeld door aandacht te genereren voor de (mantel)zorg en om fondsen te werven. We moeten er tenslotte met gemeenschappelijke inspanning naartoe dat parkinson een chronische, behandelbare aandoening wordt.’

Toenemend aantal parkinsonpatiënten

‘Er is sprake van een sterke toename van het aantal parkinsonpatiënten’, zegt Henselmans. ‘Enerzijds vanwege de toenemende levensverwachting, anderzijds door meer vervuiling, voedingsaspecten en diverse omgevingsinvloeden. De oorzaak is multifactorieel. Vanwege die vele factoren blijkt het heel lastig te zijn om een ziektemodificerende therapie te ontwikkelen. Verder is het voorstelbaar dat met meerdere ziekmakende factoren de ziektesymptomen verschillen en ook het beloop per patiënt anders kan zijn.’

Belangrijke recentelijke inzichten in dat kader zijn de rol van het microbioom van de darmen en het immuunsysteem. Steeds meer onderzoeken laten een sterk verband zien tussen de gezondheid van onze damen en die van onze hersenen en ons zenuwstelsel. Voeding kan dus uiteindelijk invloed uitoefenen op de hersenen en hersenziektes. Voor vroegtijdig signaleren is meer onderzoek nodig.

‘Achteraf-diagnose’

Je ‘mag’ alleen spreken van de ziekte van Parkinson als iemand een goede en langdurige verbetering van de symptomen heeft op dopaminetherapie, volgens Henselmans. ‘Het is dus een achteraf-diagnose. Bestaande dopaminetherapieën worden weliswaar verbeterd, maar vooralsnog is er geen therapie die de ziekte van Parkinson remt, geneest of voorkomt. Wel kan dopaminesuppletie een groot deel van de symptomen verminderen, maar de oorzaak wordt dus niet behandeld.’

Behandeling is erop gericht om dopamine(achtige) medicatie – tablet, pleister, lokale injectie – zo goed mogelijk in het brein te brengen. ‘Omdat de darm door aantasting van de ziekte anders gaat werken en daarmee de opname van medicatie via de darm wordt beperkt, zijn er pomptherapieën doorontwikkeld. Daarmee wordt de darm omzeild.

Ook noemt Henselmans de ontwikkeling in Deep Brain Stimulation. ‘Heel recent is daar de Adaptieve Deep Brain stimulatie (aDBS ) aan toegevoegd. Deze vorm van hersenstimulatie geeft alleen pulsen als iemands hersenen erom vragen. Dat is meer op maat.’

Efficiënt, maar invasief

Qua behandeling ziet de neuroloog ook voor wearables een rol weggelegd. Met sensoren wordt de individuele patiënt continu gemonitord. ‘Daarbij wordt iemand bijvoorbeeld gewezen op het tijdstip van medicatie-inname en kunnen er allerlei analyses worden gedaan met behulp van ArtificiëIe Intelligentie. De e-healthgegevens worden gedeeld met de behandelaar op afstand. Dit kan naast, of in plaats van, reguliere consulten vanuit de thuissituatie van de patiënt. De stap naar de eerste lijn is daarmee gemaakt, al zal er altijd een gespecialiseerd team nodig zijn dat zorgdraagt voor de juiste op maat-behandeling.’

De nieuwe efficiënte therapieën zijn invasieve therapieën en daarmee volgens Henselmans geen eerste keus. ‘Ze komen in beeld als medicatie in de vorm van tabletten, pleisters en apomorfine-injecties niet meer volstaat. In dat geval zijn er dus te veel parkinson-symptomen en treden de klachten onvoorspelbaar op (on/off-fenomenen ).Het is het resultaat van een geleidelijk voortschrijdende ziekte.’

Benut de hulp van je brein: werk aan de winkel

Henselmans vindt het noodzakelijk dat patiënten zelf in actie komen. ‘Wat je niet gebruikt, gaat hard achteruit. Dus zet je brein aan. Eet gezond. Ga niet met pensioen, maar ga wat doen. Daarmee daag je je brein uit om te zoeken naar oplossingen. Dat zijn letterlijk nieuwe wegen om de routes waar de ziekte speelt, te omzeilen. We noemen dit: compenseren. Dat kan door inspanning en uitdaging; cognitief en fysiek. Heel concreet: kook eens wat ingewikkelder of neem een andere rijroute. En blijf onder de mensen, want ook menselijk contact zet je brein namelijk op diverse manieren aan het werk. Al met al zet je dan niet alleen maar in op versterking van het aangedane dopaminesysteem, maar creëer je ook nieuwe routes. Die helpen de symptomen te beperken. Dus hou je brein in beweging.’