Afgelopen week heeft de Amerikaanse toezichthouder FDA een nieuw geneesmiddel goedgekeurd voor de behandeling van schizofrenie. Het is het eerste geneesmiddel met een geheel nieuw werkingsmechanisme en kan daardoor belangrijk zijn voor patiënten die nu nog geen goed geneesmiddel hebben. In eerste instantie is het middel alleen beschikbaar in de Verenigde Staten.
Naar schatting leiden minstens 50.000 Nederlanders aan schizofrenie, een ernstige hersenziekte die gepaard gaat met psychoses. Hierbij horen, zien en denken mensen aan dingen die er niet zijn. De aandoening is meestal chronisch en kan een enorme impact hebben op het leven van patiënten en zijn/haar omgeving. Daarbij leven schizofrenie patiënten ongeveer 20 tot 25 jaar korter dan gezonde mensen. Schizofrenie komt voor bij ongeveer 0,3% van de bevolking en treft meer mannen dan vrouwen.
Bij schizofrene patiënten werkt de communicatie tussen hersencellen onderling niet goed meer. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe schizofrenie ontstaat. Via wetenschappelijk onderzoek zijn een aantal fouten in het DNA ontdekt die de kans op schizofrenie vergroten. Onderzoekers hebben ontdekt dat sommige stofjes die een rol spelen bij de communicatie tussen cellen (dopamine, GABA) of een rol hebben bij de opslag van herinneringen in het geheugen (glutamaat) een belangrijke rol spelen bij schizofrenie.
Behandeling
De behandeling van patiënten met schizofrenie bestaat onder meer uit geneesmiddelen. De belangrijkste daarvan verschenen al in de jaren ’50 van de vorige eeuw op de markt en richten zich op dopamine: de middelen grijpen in op de communicatie tussen hersencellen, door dopaminereceptoren te blokkeren. Hierdoor nemen de symptomen van schizofrenie af. De middelen kennen echter wel ernstige bijwerkingen, waardoor het nemen van deze middelen voor patiënten een behoorlijke uitdaging is en veel mensen afhaken. Daarbij doen deze middelen niets bij ongeveer 20 à 30% van de patiënten.
Nieuwe middelen
Hoewel farmaceutische bedrijven decennialang hard werkten aan nieuwe middelen voor de behandeling van schizofrenie, zijn doorbraken lange tijd uitgebleven. Er wordt zowel gezocht naar middelen voor patiënten die nog geen werkzaam medicijn hebben, als naar verbeterde behandelingen voor patiënten die bestaande medicijnen krijgen.
De wetenschappelijke kennis over het ontstaan van schizofrenie is veel verder ontwikkeld dan medio vorige eeuw. Hierdoor kunnen bedrijven ook kijken naar het ingrijpen bij alternatieve routes in de hersenen die betrokken zijn bij schizofrenie. Op dit moment zijn er dan ook ongeveer zestig klinische trials gaande met kandidaat geneesmiddelen tegen schizofrenie, met verschillende werkingsmechanismen.
Afgelopen maand heeft de Amerikaanse FDA een eerste nieuw geneesmiddel voor de behandeling tegen schizofrenie goedgekeurd. Dit geneesmiddel werkt anders dan de al bestaande medicijnen. Het middel stimuleert een andere groep receptoren, de zogeheten muscarine receptoren.
Toevalstreffer
Het geneesmiddel is in de tweede helft van de jaren ’90 ontdekt door het Amerikaanse farmabedrijf Eli Lilly, tijdens een speurtocht naar een geneesmiddel voor de ziekte van Alzheimer. Dit mislukte. In een klein onderzoek ontdekten wetenschappers van Eli Lilly wel dat het middel een effect had op psychoses die soms bij Alzheimer voorkomen. Vanwege teveel bijwerkingen werd de ontwikkeling gestopt. De directie van een ander bedrijf (Karuna Therapeutics) zag meer potentie in het middel – ze kregen een licentie van Eli Lilly en gingen aan de slag. Door de toevoeging van het stofje trospium werden de negatieve bijwerkingen grotendeels opgeheven. Via langdurige klinische trials met schizofrenie patiënten werd alsnog aangetoond dat het middel werkt. Met het positieve FDA oordeel van vorige week als resultaat. Ondertussen is Karuna Therapeutics overgenomen door Bristol-Myers-Squibb (BMS), dat het middel in de Verenigde Staten op de markt brengt.
Nederlandse patiënten
Het nieuwe geneesmiddel is op dit moment niet beschikbaar voor patiënten in Nederland en de rest van Europa. Dat heeft er mee te maken dat de originele ontwikkelaar, Karuna Therapeutics, zich vooral richtte op de eisen van de Amerikaanse toezichthouder FDA.
BMS verwacht dat het middel op termijn ook buiten de Verenigde Staten beschikbaar komt. Het bedrijf is nu bezig met de doorontwikkeling van het product, ook in Europa. Zo loopt er in Griekenland en Polen een klinische trial, waarbij het effect van het schizofreniemiddel op het voorkomen van psychoses bij Alzheimerpatiënten wordt onderzocht.
