‘Het is schrijnend dat Nederlandse kankerpatiënten afhankelijk moeten zijn van het gratis verstrekken van nieuwe medicijnen’, zegt Carla Vos, directeur Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG). ‘De vraag is ook of het verstandig is om zoveel nieuwe medicijnen in de sluis te plaatsen voor prijsonderhandelingen. Daardoor loopt het systeem vast en moet de patiënt steeds langer wachten.’
Vos reageert op een artikel in Het Financieele Dagblad (FD), waarin wordt beschreven dat geneesmiddelenbedrijven steeds minder bereid zijn om hun medicijnen gratis weg te geven tijdens langdurige prijsonderhandelingen.
Gratis?
Na goedkeuring van een nieuw medicijn tegen kanker door het Europese geneesmiddelenbureau (EMA) duurt het in Nederland al snel zo’n 600 dagen voordat de prijsonderhandelingen tussen bedrijf en overheid zijn afgerond. In die periode zit zo’n medicijn in de sluis, wat betekent dat het niet beschikbaar is voor de patiënt. De afgelopen jaren stelden farmaceuten vaak hun nieuwe medicijn gratis ter beschikking aan patiënten in de tussenliggende maanden. Zo zijn duizenden Nederlandse patiënten gratis geholpen, blijkt uit een rondgang van het FD langs tien farmaceuten. Maar die bereidheid neemt af, nu de onderhandelingen steeds langer duren. Bedrijven worden voorzichtiger in het gratis weggeven van hun medicijnen. Ook omdat het moeilijk te voorspellen is of een middel überhaupt nog vergoed wordt in Nederland.
Niet vanzelfsprekend
‘Gratis verstrekken voelt als een blanco cheque, waardoor de urgentie om tot een oplossing te komen verdwijnt’, aldus farmaceut Roche.
Vos: ‘Het is natuurlijk niet vanzelfsprekend dat farmaceuten een nieuw medicijn eindeloos gratis weggeven, terwijl ze gemiddeld ruim € 2 miljard per medicijn investeren. Je zou hopen dat we leren van de landen om ons heen, waar nieuwe geneesmiddelen wel meteen vergoed worden en daarmee beschikbaar zijn voor patiënten. Waarom kunnen we geen vergoeding afspreken met terugwerkende kracht?’
Kosteneffectief
Het ministerie van VWS geeft in het artikel aan dat de onderhandelingen lang duren omdat de prijzen die bedrijven vragen voor nieuwe medicijnen vaak veel te hoog zijn. Maar inmiddels is duidelijk dat deze geneesmiddelen in de meeste gevallen juist wel kosteneffectief zijn – dus dat de prijs in verhouding is met de waarde voor patiënten. Dat bleek namelijk uit recent onderzoek van Equalis naar de effecten van de sluis, in opdracht van het Zorginstituut.
Langer wachten
Slechts een derde van de middelen waarover onderhandeld wordt had achteraf bezien een (te) hoge startprijs, waarna onderhandelingen volgen. Dat betekent dat in bijna 70% van de nieuwe geneesmiddelen onderhandelingen niet nodig waren, omdat deze al kosteneffectief en dus maatschappelijk aanvaardbaar waren. Toch is besloten om de middelen in de sluis te plaatsen, om de prijzen nog verder te verlagen. Hierdoor duurden de onderhandelingen nog langer en moesten patiënten onnodig 6 maanden extra wachten.
Gezondheidsverlies
Uit het rapport blijkt ook dat de tijdrovende sluis leidt tot een gezondheidsverlies van ruim 12.000 levensjaren in volledige gezondheid voor patiënten. Zelfs als er rekening wordt gehouden met mogelijk verdringing in de zorg door de uitgaven aan deze geneesmiddelen, blijft het gezondheidsverlies bestaan. Dit komt doordat de inzet van geneesmiddelen vaak veel doelmatiger blijkt te zijn dan overige ziekenhuiszorg. Dit roept de vraag op of niet alle zorg getoetst moet worden. Of dat we toe moeten naar een meer selectieve inzet van de sluis.
Win-win
De minister stuurde vorig zomer een brief naar de Tweede Kamer, om de contouren van het geneesmiddelenbeleid te herijken. Het idee is om door middel van een goede triage vooraf de route van een geneesmiddel beter te bepalen. Daarmee voorkom je dat geneesmiddelen onnodig in de sluis belanden.
Carla Vos: ‘Het is tijd voor een heroverweging. Als we kijken naar de uitkomsten van het Equalis rapport, zouden we meer risicogericht kunnen werken. Met als positieve uitkomst: eerdere beschikbaarheid voor patiënten en minder werkdruk bij ZIN, VWS en farmabedrijven. Een duidelijke win-win.’
Vos vervolgt: ‘We moeten toe naar een transparant en voorspelbaar proces voor vergoedingen, met duidelijke tijdslijnen en snellere toegang van nieuwe geneesmiddelen voor de patiënt als doel. Daarbij moeten we ook blijven letten op de effectiviteit en toegevoegde waarde van geneesmiddelen door goed monitoren in de praktijk en diagnostiek vooraf. Dit vraagt een andere benadering en de wil van alle partijen om samen naar een betere balans tussen betaalbaarheid en beschikbaarheid te zoeken.’
