‘Een goed vaccinatiebeleid als onze Deltawerken’

Hoewel volwassenen er veel baat bij kunnen hebben, wordt er minder vaak gebruik gemaakt van deze prikken. Van Essen ziet hier verschillende oorzaken voor, waarvan een gebrekkig beleid rondom vaccinaties de belangrijkste is. Op de eerste Nationale Vaccinatie Dag pleit Van Essen dan ook voor een fundamentele hervorming van het vaccinatiestelsel voor volwassenen. ‘Verminder de bureaucratische wirwar en ontwikkel een breed toegankelijk, effectief vaccinatiebeleid dat het welzijn van risicogroepen beschermt.’

Bredere immunisatie

‘De vraag is niet óf volwassenen baat hebben bij vaccinaties, maar waarom het systeem zo inadequaat is ingericht dat ze er geen gebruik van maken’, vervolgt de oud-huisarts. ‘Dat geldt niet alleen voor de coronaprik en de pneumokokkenprik. Er is een heel palet aan aandoeningen die je met een vaccinatie kunt voorkomen. We zien het als de belangrijkste opgave van onze stichting om ervoor te zorgen dat risicogroepen, zoals ouderen, jonge kinderen en mensen met een chronische ziekte, niet langer doodziek worden van deze infecties. Daarom hebben we de NIS begin dit jaar omgedoopt van Nederlandse Influenza Stichting naar Nederlandse Immunisatie Stichting.’

Versnipperd beleid

Van Essen ziet een inefficiënt beleid rondom vaccinaties als een belangrijk obstakel bij het beschermen van kwetsbare groepen. Dat heeft ten eerste te maken met een vertekend beeld over vaccineren, denkt Van Essen. ‘We hoeven de overheid er niet van te overtuigen dat vaccineren van kinderen belangrijk is. Voor volwassenen – en zeker ouderen – ligt dat anders.’

Van Essen licht toe: ‘Het idee heerst dat een infectie het laatste zetje geeft om te overlijden. Maar dat is echt een misverstand. Deze ziekten komen ook voor bij gezonde oudere mensen. En de kwaliteit van leven kan enorm achteruit gaan na het doormaken van zo’n infectie. Niet meer de deur uit kunnen om boodschappen te doen of hun hondje uit te laten, dat is – terecht – een schrikbeeld voor veel mensen.’

‘Ten tweede ontbreekt het aan centrale regie’, vervolgt Van Essen. ‘Voor kinderimmunisaties hebben we het consultatiebureau, maar wie is verantwoordelijk voor volwassenen? Huisartsen? GGD’en? Apothekers?’ En ten derde stuit de financiering op bureaucratische barrières. ‘Vaccinaties vallen tussen de Zorgverzekeringswet en de publieke gezondheidszorg in. Hierdoor wordt preventie niet structureel vergoed. Terwijl een griepprik voor risicogroepen gratis is, moet een gordelroosvaccin vaak zelf worden betaald. Dat ontmoedigt mensen, zeker wanneer zij beperkte financiële middelen hebben.’

Onbekendheid en desinformatie

Andere oorzaken van het achterblijven van de vaccinatiegraad zijn onbekendheid en desinformatie. ‘Neem de relatief nieuwe mRNA-vaccins. Iedereen die gevaccineerd was tegen het coronavirus zou binnen twee jaar dood neervallen. Maar we zijn er nog. En bovendien is het meermaals wetenschappelijk bewezen dat je doodgaat aan de ziekte en niet aan de vaccinatie. Maar als een waanidee eenmaal ontstaat, blijft het zich verspreiden via social media.’

Die misverstanden komen ook in de spreekkamer aan bod. ‘Voorheen vertrouwde men blindelings op de huisarts. Tegenwoordig zoeken mensen zelf informatie op, maar niet altijd bij de juiste bronnen. Daarom besteden zorgverleners eindeloos veel tijd aan uitleg over de bijwerkingen, veel meer dan aan de werking van het vaccin.’

Omdat die voorlichting zo belangrijk is, geeft NIS bijscholing aan zorgverleners. ‘Dat gaat over de beschikbare vaccins zelf, maar ook over de manier waarop je informatie deelt. Dat betekent vooral de dialoog opzoeken. Dus: “Welke vragen hebt u? Welke bronnen gebruikt u? Zal ik u laten zien welke bronnen ik gebruik?” Als je gaat zenden, haken mensen al snel af.’

Ideaalbeeld

Wat Van Essen betreft, is er dus nog flink wat werk aan de winkel. Hij pleit voor enkele structurele verbeteringen.

• Eenduidige coördinatie van vaccinaties. ‘Mijn ideaalbeeld is dat de massavaccinaties, zoals coronavaccins en de griepprik, door de GGD’en worden georganiseerd, liefst in samenwerking met de huisartsen. Het zou helpen als de huisartsen in hun binnenkort te publiceren Toekomstvisie 2035 daarover een duidelijk standpunt zouden innemen. Individuele vaccins zouden, met een recept van een huisarts of medisch specialist, bij een apotheek verkrijgbaar moeten zijn en daar ook meteen toegediend worden.’
• Goede financiering. ‘Laat individuele vaccinaties onder de zorgverzekering vallen om de drempel voor mensen te verlagen. Want waarom zou je een cholesterolremmer wel vergoeden en dat niet doen bij een prik die eveneens voorkomt dat je ziek wordt?’
• Vaccineren zien als investering. ‘Zie vaccineren niet als kostenpost, maar als investering. We weten uit onderzoek dat de kosten van vaccins zich in meervoud terugbetalen. Het in ontwikkeling zijnde investeringsmodel medische preventie biedt goede hoop op deze nieuwe zienswijze.’
• Betrouwbare voorlichting blijven geven. ‘De rol van zorgverleners is niet te onderschatten. Geduldig blijven uitleggen en weerleggen helpt!
• Blik op de toekomst richten. ‘Zie een goed vaccinatiebeleid als de Deltawerken. Als het een tijd niet regent, stoppen we ook niet met het onderhoud eraan. We zorgen ervoor dat de Deltawerken in goede conditie zijn, zodat ze ons beschermen in tijden van zwaar weer. Investeren doe je voor de toekomst.’

Houdbaar zorgsysteem

Van Essen hoopt dat beleidsmakers de urgentie inzien: ‘We kunnen niet blijven wachten. Zeker met het oog op de pijplijn. Die is veelbelovend met vaccins tegen kanker en chronische ziekten in ontwikkeling. Ik roep de Nederlandse overheid op om te investeren in een structureel vaccinatiebeleid voor volwassenen. Dit is niet alleen van belang voor de volksgezondheid, maar ook voor de houdbaarheid van ons zorgsysteem. Laten we die kans grijpen.’

Portretfoto gemaakt door Marike van Pagee 

Meer weten?

Kijk dan eens op de website van de Nederlandse Immunisatie Stichting.