Gelijke en tijdige toegang voor iedereen

Herkenbaar? Dat kan kloppen, want het overkomt helaas steeds meer patiënten. Daarom is hier ook veel aandacht voor in de media. In Nederland wachten patiënten vaak langer op nieuwe geneesmiddelen dan in andere Europese landen. Zo bedraagt de gemiddelde wachttijd in Duitsland, vanaf de goedkeuring door de EMA (European Medicine Agency, de EU registratie-autoriteit) tot de marktintroductie van een medicijn, slechts 126 dagen[1]. In Nederland kan deze wachttijd oplopen tot meer dan 400 dagen[2]. Dit vraagt om dringende actie.

De cruciale vraag is: hoe kunnen we ervoor zorgen dat patiënten gelijke en tijdige toegang hebben tot innovatieve behandelingen? Een belangrijke nuance hierbij is uiteraard wel: het moeten innovatieve behandelingen zijn die echt iets toevoegen, en die kosteneffectief ingezet kunnen worden…daarover later meer!

Efficiënte en meer gerichte regelgeving

Als patiënt wil je waarschijnlijk het liefst meteen gebruik kunnen maken van een medicijn zodra het door EMA is goedgekeurd. Uiteraard is er voorafgaand een strenge selectie nodig om te bepalen welke middelen vergoed kunnen worden – streng, maar wel efficiënt. Zodat we medicijnen die duidelijk meerwaarde bieden, sneller beschikbaar kunnen stellen aan patiënten. Er ligt dan ook een belangrijke kans in het verbeteren van het toelatingsproces voor nieuwe geneesmiddelen, vooral op het gebied van efficiëntie.

Het is aan de overheid, zorgverleners en de geneesmiddelenbedrijven om samen deze kans te grijpen. Zo kunnen regelgevende instanties effectievere en meer flexibele processen ontwikkelen om de doorlooptijd van innovatie naar klinische praktijk te verkorten. Zo’n verbeterde samenwerking is ook gebaat bij voorspelbaarheid. Met duidelijke en transparante regels voor de geneesmiddelenbedrijven, kunnen we zorgen dat alle relevante gegevens tijdig op de juiste plek belanden. Aan de andere kant moeten we focus houden op innovaties die echt het verschil maken. Door deze innovaties vroegtijdig te identificeren en alleen een strikte selectie het vervolgproces te laten doorlopen, geven we prioriteit aan de meest impactvolle geneesmiddelen. Ook dát versnelt de toegang voor patiënten.

Gezamenlijke inspanningen zijn nodig om het snelle tempo waarin medische innovaties elkaar opvolgen te kunnen bijbenen en patiënten sneller toegang te geven tot belangrijke therapieën.

Real World Evidence: oplossingen uit de praktijk

Een andere manier om het goedkeuringsproces te versnellen, is door het onderzoek naar doelmatigheid en effectiviteit anders in te richten. Bij nieuwe geneesmiddelen is het vaak lastig om die zaken direct goed in te schatten, omdat de beschikbare data beperkt zijn of geen duidelijke vergelijking met de huidige zorgstandaard bieden. Met andere woorden: er is onzekerheid. Onzekerheid voor welke patiënten een nieuw middel het meeste voordeel biedt. Onzekerheid of elke patiënt hetzelfde protocol moet volgen. En onzekerheid of er niet toch meer maatwerk mogelijk is. Als we deze onzekerheden nog voor de eerste opname in het basispakket willen wegnemen, lopen we het risico op onnodige vertraging en mogelijk verlies van gezondheid voor patiënten.

Daarvoor is het monitoren van behandelingen in de dagelijkse praktijk een oplossing. Real World Evidence (RWE) biedt kansen om de werkelijke toegevoegde waarde van een geneesmiddel in kaart te brengen: welke patiënten hebben er het meeste baat bij? En hoe kunnen bijwerkingen het beste worden voorkomen of behandeld? RWE biedt hier oplossingen, mits we dit op een gestructureerde en grondige manier verzamelen en opvolgen. Door hierover heldere afspraken te maken, kunnen middelen eerder beschikbaar komen voor patiënten die ze dringend nodig hebben, en later juist nog veel gerichter worden ingezet. Het resultaat? Betere zorg voor patiënten en efficiënter gebruik van middelen.

Gepast gebruik voor een optimale inzet van het zorgbudget

Tot slot, één van de grootste uitdagingen in dit vraagstuk: de financiële druk op de zorg. Ziekenhuizen zien de kosten voor inkoop van geneesmiddelen stijgen, terwijl ze daarnaast te maken hebben met beperkte groei van hun budgetten. Hierdoor worden innovatieve geneesmiddelen niet of pas laat in het zorgpad ingezet, terwijl patiënten vaak juist beter geholpen zouden zijn als ze meteen of veel eerder behandeld worden met het innovatieve geneesmiddel. Daarnaast zijn er door beperkte transparantie in de echte kosten van geneesmiddelen veelal ongewenste financiële prikkels die noch het zorgbudget, noch de uitkomsten voor de patiënt verder helpen. Dit systeem is niet langer houdbaar. We moeten gezamenlijk – overheid, zorgverleners én de farmaceutische industrie – een oplossing vinden.

Ook hier kan RWE een rol spelen, omdat het kansen biedt voor flexibele prijsmodellen. Bijvoorbeeld pay for performance. Hierbij worden prijzen gekoppeld aan de daadwerkelijke prestaties van een geneesmiddel in de praktijk. Dit stelt ons in staat om kosten te beheersen zonder in te boeten op de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg. Cyclisch pakketbeheer, waarbij geneesmiddelen na een periode van initiële of voorwaardelijke toelating worden geëvalueerd, kan daarnaast ook helpen. Behandelingen waarvan nog vragen zijn over de (kosten-)effectiviteit kunnen sneller beschikbaar gemaakt worden zonder grote lange termijnfinancieringsrisico’s aan te gaan. Waarbij er later, als de resultaten in de praktijk tegen- of juist meevallen, opnieuw onderhandeld moet kunnen worden. Zulke prijsmodellen maken onze zorg niet alleen innovatiever, maar ook betaalbaarder. Hiermee kan het begrensde zorgbudget mogelijk optimaal ingezet worden, zonder in te boeten op toegang tot innovatie of kwaliteit van zorg voor Nederlandse patiënten.

Samen vooruit

De uitdagingen rondom toegang tot geneesmiddelen in Nederland zijn helder. Kansen om deze uitdagingen om te zetten in oplossingen zijn er voldoende. Bovenal is dringende actie nodig. Laten we daarom, na jaren van polariserende berichtgeving, in 2025 de handen ineenslaan om de kansen die er liggen te benutten en barrières te doorbreken. We moeten als overheid, zorgverleners en industrie nauw samenwerken om de zorg zodanig in te richten dat patiënten de zorg krijgen die zij nodig hebben, wanneer zij die nodig hebben. Wie sluit zich aan?

Bronnen

Deze blog is op 7 februari 2025 gepubliceerd op LinkedIn Pulse