Toegang tot medicijnen

#terugnaar100

Nederlandse patiënten wachten steeds langer op nieuwe, goedgekeurde medicijnen. Vaak duurt het na registratie nog honderden dagen voordat de patiënt over een geneesmiddel kan beschikken. Dat kan en moet sneller.

Een nieuw geneesmiddel zou uiterlijk honderd dagen na de EMA-registratie vergoed moeten worden vanuit de basisverzekering. Vanaf dat moment kunnen artsen het geneesmiddel namelijk voorschrijven aan patiënten. Snelle toegang tot nieuwe medicijnen is uiterst belangrijk, omdat er voor patiënten veel van afhangt. Soms gaat het zelfs om leven of dood.

Scroll om meer te ontdekken

Wachttijd voor patiënten

Nederlandse patiënten moeten soms lang wachten op innovatieve geneesmiddelen. In Nederland moeten patiënten gemiddeld 404 dagen wachten totdat de vergoeding van een nieuw geneesmiddel, na EMA-registratie, is geregeld (IQVIA, juni 2024). De wachttijd in ons land loopt op.

Het maakt voor patiënten veel uit in welk Europees land zij wonen. Na EMA-registratie kan het in een land zes keer zo lang duren voordat vergoeding is geregeld dan in het buurland. Bijvoorbeeld, in Duitsland duurt dat nu 126 dagen en in Denemarken 169 dagen.

Als een medicijn in Nederland niet beschikbaar is, en in een land als Duitsland wel, ontstaat een schrijnende situatie. Een patiënt in Maastricht heeft dan niet dezelfde kansen op herstel als een patiënt die twintig kilometer verderop woont, in bijvoorbeeld Aken. Dat is onacceptabel.

Het niet-beschikbaar zijn van medicijnen heeft allerlei nadelen. Ten eerste natuurlijk voor de gezondheid, kwaliteit van leven en soms zelfs overlevingskans van de patiënt zelf. Maar ook voor de economie en samenleving heeft dit ingrijpende gevolgen. Het zorgt voor een onnodig hoog ziekteverzuim en verlies van arbeidsproductiviteit.

Een lang en complex proces

Voordat een nieuw geneesmiddel bij een patiënt komt, heeft het een lange weg afgelegd. In totaal duurt het gemiddeld circa tien jaar om een nieuw geneesmiddel te ontwikkelen en te testen op tienduizenden patiënten. Als dit goed is verlopen, volgt de registratie van het geneesmiddel. Maar daarmee is het nog niet beschikbaar voor de patiënt. In Nederland duurt het daarna soms nog jaren voordat het geneesmiddel ook echt voorgeschreven wordt door artsen.

01

Registratie

Als het onderzoek naar een nieuw geneesmiddel succesvol is afgerond (gemiddeld 10 jaar) moet het vervolgens geregistreerd worden. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) registreert een geneesmiddel voor de Nederlandse markt en het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) voor de EU-lidstaten. Registratie kost al snel een jaar, maar dat het in bijzondere omstandigheden ook sneller kan, bewezen de COVID-19 vaccins.

02

Vergoeding

Na de registratie volgt de vergoedingsfase. In deze fase beoordeelt de overheid of het geneesmiddel in aanmerking komt voor vergoeding. Het gaat dan onder meer om het effect en de kosten van een geneesmiddel. Als de impact op het budget te hoog is kunnen de geneesmiddelen in een zogenaamde ‘sluis’ terechtkomen waarin onderhandelingen plaatsvinden.

03

Wijze van betaling

Na het vergoedingstraject volgt de aanvraag voor een zogenaamde add-on door zorgverzekeraars en zorgaanbieders, om het medicijn te kunnen declareren. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) stelt deze vast.

04

Standpunt beroepsgroep

Beroepsgroepen (bijvoorbeeld oncologen) brengen standpunten en richtlijnen uit over het gebruik van het geneesmiddel bij verschillende aandoeningen. Een commissie van de koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland gebruikt bovenstaand standpunt als uitgangspunt om de zorgverzekeraars te adviseren.

05

Zorginkoop

Zorg wordt ingekocht door zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Farmaceutische bedrijven en ziekenhuizen onderhandelen over de inkoop van geneesmiddelen (ziekenhuizen sluiten een contract af met de bedrijven).

06

Voorschrijven

Ook artsen maken vaak onderling afspraken over het voorschrijven en gebruik van nieuwe medicijnen binnen het ziekenhuis. Zodra artsen het geneesmiddel voorschrijven kan het gebruikt worden door patiënten. Dit is het moment dat het geneesmiddel gebruikt kan worden door patiënten.

Vertraging rond toelating

In het hele traject van registratie, vergoeding en voorschrijven zijn door de jaren heen vertragingen geslopen. Het toelatingssysteem kent allerlei regels, protocollen en knelpunten, wat het moeilijk voorspelbaar en onzeker maakt.

Op verzoek van de VIG bracht BS Health de vertragingen rond toelating tot het pakket en prijsonderhandelingen in kaart. De inzet is om waar mogelijk de vertragingen uit het systeem te halen en de toegang tot geneesmiddelen te versnellen: terug naar honderd dagen tot aan vergoeding. Dat lukt in landen om ons heen ook.

Duidelijk is dat verschillende partijen invloed kunnen uitoefenen op de snelheid van de processen. De VIG is daarom in gesprek met onder meer de politiek, patiëntorganisaties en het Zorginstituut om samen te zoeken naar haalbare oplossingen voor de grootste knelpunten.

Lees het rapport van BS Health

Wat zijn de knulpunten?

Vijf knelpunten die snelle toegang tot medicijnen in de weg staan

5

De toelating van een nieuw geneesmiddel in Nederland is een lang en ondoorzichtig proces met diverse knelpunten. Hierdoor wachten patiënten soms erg lang op nieuwe geneesmiddelen. Daarom heeft de VIG heeft de vijf grootste knelpunten in kaart gebracht.

Ontdek de 5 knelpunten