Medicijnresten in water - Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen

Enerzijds wil iedereen schoon water. Om te kunnen drinken of in te zwemmen in de natuur. We zijn het er dan ook allemaal over eens: we moeten als samenleving heel zorgzaam omgaan met het water en waken voor wat er in ons water terecht komt. Anderzijds gebruiken miljoenen mensen geneesmiddelen. En helaas komen de resten van deze middelen in het water terecht. We kunnen moeilijk stoppen met het nemen van geneesmiddelen. Maar we kunnen er samen wel voor zorgen dat er zo min mogelijk middelen in het water terecht komen.

Gedeelde opgave

De verantwoordelijkheid om ons water schoon te houden is niet toe te schrijven aan één partij. Het is een gedeeld opgave waarin elke partij zijn of haar verantwoordelijkheid dient te nemen. De oplossing ligt in een gezamenlijk aanpak. Vanuit de overheid, waterschappen, geneesmiddelenbedrijven en de wetenschap. Laten we samen concrete stappen vooruitzetten.

Feiten

Anderzijds gebruiken miljoenen mensen geneesmiddelen. En helaas komen de resten van deze middelen in het water terecht. We kunnen moeilijk stoppen met het nemen van geneesmiddelen. Maar we kunnen er samen wel voor zorgen dat er zo min mogelijk middelen in het water terecht komen.

Superfeiten

Niet alle medicijnresten zijn per definitie schadelijk voor het milieu. Veel werkzame stoffen (active pharmaceutical ingredients – API’s) hebben een zeer minimaal milieurisico: deze stoffen komen dus wel in het milieu, maar hebben geen negatief effect op milieu en de leefomgeving.
Uit onderzoek van het RIVM (2020) naar de concentraties medicijnresten in stedelijk afvalwater blijkt dat vijf stoffen in te hoge concentraties in ons water aanwezig zijn. Deze stoffen zijn:
- diclofenac (pijnstiller),
- azythromycine (antibioticum),
- clarithromycine (antibioticum)
- sulfamethoxazol (antibioticum)
- carbamazepine (een anti-epilepticum).
Al deze middelen vallen onder de categorie generieke geneesmiddelen, die al jaren op de markt zijn.
Fabrikanten van innovatieve geneesmiddelen zetten zich al een lange tijd actief in om de milieu-impact en de ecologische footprint van nieuwe geneesmiddelen tot een minimum te beperken. Bij de ontwikkeling van geneesmiddelen wordt nu standaard een milieu-impactbeoordeling uitgevoerd als onderdeel van het registratiedossier. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de verwijderbaarheid uit van geneesmiddelen uit water.
Geneesmiddelenbedrijven ontwikkelen producten om te voorkomen dat bepaalde schadelijke stoffen in het water belanden. Zo is er eerder vanuit de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water een pilot in een aantal ziekenhuizen gestart – met steun van de VIG, de NvZ en de Vewin – om röntgencontrastmiddelen op te vangen door patiënten plaszakken mee te geven.
In de ketenaanpak medicijnresten uit water werkt de Rijksoverheid samen met onder meer waterschappen, drinkwaterschappen, gemeenten en de geneesmiddelensector, om medicijnresten in water terug te dringen. Deze ketenaanpak is bewezen effectief. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een wetenschappelijk artikel van het RIVM. Bovendien is de Nederlandse ketenaanpak internationaal erkend.
De Europese Commissie wil een uitbreiding van de verantwoordelijkheid van producenten voor medicijnresten in water. Dit wordt aangeduid als de UPV (Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid). De UPV is niet alleen op de Europese manier uit te werken. Volgens onderzoek uitgevoerd door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en CPB kan een UPV ook worden ingericht door een tweesporenbeleid te voeren. Enerzijds zouden producenten verantwoordelijk gemaakt moeten worden voor de inzameling en de correcte verwerking van ongebruikte medicijnen. Anderzijds zou de vervuiling bij de bron moeten worden aangepakt. Dit kan worden gerealiseerd door filters te plaatsen bij ziekenhuizen en woonwijken.
In Houten is in februari 2023 een ozoninstallatie in gebruik genomen bij een waterzuiveringsinstallatie. Deze installatie is de eerste in zijn soort en verwijdert medicijnresten uit het afvalwater.
Het is niet altijd mogelijk om biologisch afbreekbare geneesmiddelen te fabriceren. Soms lukt het namelijk niet om de werkzame stof te vervangen voor een biologisch afbreekbare stof, zonder dat de effectiviteit van een medicijn vermindert.