‘De orphan designation is een belangrijke stap voor academia-driven pharma - het ontwikkelen van (wees-)geneesmiddelen vanuit de academie’, zegt Carla Hollak, hoogleraar Metabole ziekten en medeoprichter van Medicijn voor de Maatschappij, een platform voor duurzame en betaalbare beschikbaarheid van medicijnen voor zeldzame ziekten.
Grote urgentie
PNPO-deficiëntie is een extreem zeldzame ziekte, waar naar schatting 15 patiënten in Nederland aan lijden. Het is een aangeboren afwijking van het vitamine B6-metabolisme. Patiënten hebben onvoldoende toegang tot pyridoxal-5 fosfaat (PLP), legt arts-onderzoeker Nina Stolwijk uit. Ze doet bij Amsterdam UMC onderzoek naar de beschikbaarheid van medicijnen voor erfelijke stofwisselingsziekten. ‘Dit tekort aan PLP zorgt ervoor dat patiënten op zeer jonge leeftijd epileptische aanvallen krijgen. Vaak al enkele uren na de geboorte. Als we patiënten niet behandelen, dan overlijden ze op zeer jonge leeftijd.’
Voedingssupplement
Bij gebrek aan een geregistreerde vorm van vitamine B6, worden patiënten op dit moment behandeld met een ongeregistreerde vorm van PLP: een voedingssupplement dat verkrijgbaar is bij de drogist. Stolwijk: ‘Deze situatie is zeer ongewenst en heeft duidelijk nadelige effecten. De voedingssupplementen zijn hier niet voor gemaakt. Daarnaast is de dosis vitamine B6 per supplement beperkt. Dat betekent voor patiënten dat ze ongelofelijk veel pillen moeten innemen – want de dosering neemt toe naarmate ze ouder worden – waardoor patiënten veel moeten braken. Ouders hebben grote problemen om het toe te dienen. Bovendien gelden voor voedingssupplementen minder strenge kwaliteitseisen dan voor medicijnen en dat levert problemen op.’
Geregistreerd medicijn
‘Artsen hebben bij ons aangeklopt dat het om een groot probleem gaat’, vult Vincent van der Wel aan, productontwikkelaar bij Medicijn voor de Maatschappij. ‘Voor de patiënten en hun ouders is het van groot belang dat er een behandeling van farmaceutische kwaliteit wordt ontwikkeld. Daarom vinden we dat PLP als geregistreerd medicijn beschikbaar moet komen.’ De orphan designation is een eerste stap richting een structurele oplossing voor deze patiëntengroep, aldus Van der Wel. ‘Deze toekenning door de EMA is feitelijk een officiële aankondiging van deze intentie en vergroot de kans dat PLP in de toekomst als medicijn beschikbaar wordt.’
Samenwerking
Medicijn voor de Maatschappij heeft daarbij de hulp ingeschakeld van farmaceutisch fabrikant Tiofarma. Van der Wel: ‘Wij maken graag gebruik van de kennis die de academie niet heeft over productontwikkeling die aansluit op de behoefte van de patiënt. Daarnaast is dit middel nooit eerder geregistreerd geweest, dus dat betekent dat we data zullen moeten aanleveren voor registratie. Met de kennis van Tiofarma over productontwikkeling en kwaliteit, aangevuld met de Europese expertise van Amsterdam UMC op dit gebied, denken we alles in handen te hebben om dit te doen.’
Maatschappelijke verplichting
Hans Waals van Tiofarma werkt graag mee het initiatief. ‘De bestaande behandeling laat veel te wensen over. Wij vinden dat we een verantwoord product moeten ontwikkelen. En wij hebben goede voorzieningen en een infrastructuur om dit op de juiste wijze te doen. We hebben een maatschappelijke verplichting om te zorgen dat patiënten de beschikking krijgen over een passend, kwalitatief volwaardig medicijn. Als wij in die behoefte kunnen voorzien, binnen de eisen van het systeem waarin we met elkaar werken, dan moeten we dat doen.’
Productontwikkeling
‘Wij doen de CMC – Chemical Manufacturing and Controls – kant van de ontwikkeling. Onze rol is zorgen dat er een heel goed product komt dat aan alle geldende regels voldoet, naast de samenstelling van het dossier’, zegt Waals. ‘Eigenlijk alles wat betreft de niet-klinische kant. Wij zullen ook zorgdragen voor de indiening van het dossier. Daar hebben wij de juiste infrastructuur voor.’
Weesgeneesmiddelstatus
De toekenning van de orphan designation biedt veel voordelen, zoals kosteloos advies van de EMA over het onderzoek dat nodig is om tot registratie te komen. ‘Het is ons niet te doen om marktexclusiviteit’, zegt Hollak. Waals vult aan: ‘Daarnaast speelt mee dat we een grote investering gaan doen in de ontwikkeling aan de klinische kant en de productontwikkeling. Dan is een acceptabele winstmarge noodzakelijk en terecht. Die heeft iedereen nodig om duurzaam aan ontwikkeling te kunnen doen.’
Uitdaging
Wat is het verdere tijdspad voor de ontwikkeling van een geregistreerd middel voor PNPO-deficiëntie? Van der Wel: ‘We zijn nu bezig met de laatste stappen van productontwikkeling. We denken dat we een goede formulering hebben gevonden die aansluit bij de wensen van de patiënt. We zijn enthousiast.’ Waals waagt zich niet aan een exacte planning. ‘We hebben geleerd dat dit soort trajecten altijd meer hobbels kent, dan je van tevoren bedenkt. Juist omdat er zaken aankomen die we voor het eerst tegenkomen. Maar ik weet dat we veel kunnen, dus die uitdaging gaan we graag aan.’
