Informatie over medicijnen moet begrijpelijker en eenduidiger

‘Een ongezonde leefomgeving en bestaansonzekerheid veroorzaken 64% van de gezondheidsverschillen’, legt Boland uit. ‘Bovendien groeien kinderen uit arme gezinnen vaak op in een taalarme omgeving. Er liggen geen kranten op tafel en er zijn geen boekjes om voor te lezen. Hun woordenschat en niveau van begrijpend lezen blijven dan achter. Dit is niet alleen belangrijk op school, maar ook later in hun leven. Bijvoorbeeld bij het begrijpen en toepassen van informatie over medicijnen.’

Therapie-ontrouw

Meer dan de helft van de patiënten in de apotheek heeft moeite met het begrijpen en onthouden van informatie over medicijnen. ‘Als iemand de informatie niet snapt, lukt het ook niet om het goed toe te passen’, legt Boland uit. Dat betekent dat mensen hun medicijnen niet op de juiste momenten, niet in de juiste dosering of niet lang genoeg gebruiken. Dertig tot veertig procent van de mensen die medicijnen gebruikt, is therapie-ontrouw. Bij bepaalde aandoeningen is dat percentage nog hoger. ‘Denk aan COPD. Inhalatiemedicijnen worden door 3 op de 4 patiënten niet op de juiste manier gebruikt.’

Grote gevolgen

Onjuist medicijngebruik heeft grote gevolgen. Denk aan een negatieve invloed op de klachten, het ziekteverloop en de gezondheid van de patiënt. Het leidt tot meer complicaties met als gevolg een toename van ziekenhuisopnamen en huisartsenbezoeken. Dat kost de Nederlandse samenleving zo’n 250 miljoen euro per jaar. Boland pleit er daarom voor dat chronisch zieke mensen jaarlijks met hun apotheker bespreken welke medicatie zij gebruiken. ‘In zo’n jaargesprek kan de patiënt bijvoorbeeld laten zien hoe hij of zij het medicijn gebruikt. Gaat dat niet goed, dan kan de apotheker het nog eens uitleggen en op de juiste manier voordoen.’

Begrijpelijke taal

Bij het juist innemen van medicijnen spelen ook de bijsluiters een grote rol. Boland haalt een onderzoek aan dat Health Base samen met o.a. Pharos uitvoerde. ‘We lieten etiketteksten lezen door mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en mensen met goede gezondheidsvaardigheden. De instructie “2 maal daags 2 tabletten” werd goed begrepen en toegepast door 30% van de mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en door 58% van de mensen met goede gezondheidsvaardigheden. Toen we daarvan maakten “ochtend: 2 tabletten; middag: 2 tabletten” gingen die percentages omhoog naar respectievelijk 79% en 98%. Een enorme winst dus bij beide groepen.’

Uniforme pictogrammen

Ook pictogrammen kunnen mogelijk helpen om bijsluiters begrijpelijker te maken. Verschillende partijen, zoals het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, farmaceuten en apothekers, ontwikkelen samen een uniforme pictogrammenset. Deze pictogrammen leggen op een compacte, herkenbare en begrijpelijke manier het gebruik van medicatie uit. Ook de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen en Pharos nemen deel aan het project. Boland: ‘We zijn nu de eerste vijftig pictogrammen aan het testen. Sommige blijken ondersteunend, andere sturen mensen juist het bos in. Een kalender en een klok blijken bijvoorbeeld erg verwarrend. De volgende stap is beoordelen of mensen sneller bij de juiste informatie komen dankzij de pictogrammen.’

Medicijnverpakking

Daarnaast draagt de verpakking van medicijnen bij aan onduidelijkheid. ‘Patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben vaak houvast aan bijvoorbeeld de kleur van een doosje. Verandert de kleur, doordat het medicijn een nieuwe verpakking heeft of doordat zij een ander middel voorgeschreven krijgen, dan kan dit voor grote verwarring zorgen’, licht Boland toe. Sowieso zou de verpakking eenvoudiger kunnen, vindt Boland: ‘Hou de voorkant heel simpel en zet alle overbodige tekst op de zijkant. De lay-out van het doosje zou bijvoorbeeld zo gemaakt kunnen worden, dat direct duidelijk is voor welke aandoening het medicijn is gemaakt. Denk aan een witruimte op de voorkant, waarop de apotheker kan schrijven waarvoor het medicijn is.’

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Over wie ervoor verantwoordelijk is dat patiënten informatie over medicijnen goed kunnen toepassen, is Boland heel duidelijk. ‘Iedereen. De farmaceut, de zorgverlener - zoals de apotheker, huisarts, medisch specialist en (thuis)verpleegkundige - en ja, ook de patiënt zelf. Maar ik zou vooral aandacht willen vragen voor de uitlegvaardigheden van de zorgverleners en farmaceuten. Belangrijk is dat de uitleg duidelijk is én door alle partijen op dezelfde manier wordt herhaald. Dat vraagt om samenwerking tussen de huisarts, apotheek, thuiszorg en alle andere zorgverleners rondom een patiënt. Ze moeten van elkaar weten wat ze met de patiënt bespreken. Dat vraagt om een inspanning, maar levert tegelijk veel gezondheidswinst op en daarmee ook een kostenbesparing.’

Veel te doen

Dat er inspanningen nodig zijn om de gezondheidsverschillen in Nederland te verkleinen, is inmiddels breed erkend door de overheid en andere partijen in de gezondheidszorg. ‘De beweging is op gang gekomen. Het thema gezondheidsverschillen is opgenomen in het Integraal Zorgakkoord en andere plannen van de overheid.’ In de Week van de Gezondheidsverschillen laat Pharos zien hóe die verschillen kunnen worden verkleind. ‘Dat doen we met sprekende voorbeelden uit beleid, praktijk en wetenschap. En belangrijker, we laten zien hoe we die drie gebieden met elkaar kunnen verbinden. Het thema staat dan wel op de kaart; er is nog veel te doen.’

Lees verder

Pharos: Week van de Gezondheidsverschillen

Fotocredits: C FrankvanderBurg