Labyrint
Een nieuw en goedgekeurd geneesmiddel legt een lange weg af voordat het voor de patiënt beschikbaar is. Gemiddeld 600 dagen, maar soms ook meer dan duizend dagen. Dit komt omdat we in Nederland een ingewikkeld en ondoorzichtig labyrint van maatregelen hebben opgetuigd.
Een lang en complex proces
Voordat een nieuw geneesmiddel bij een patiënt komt, heeft het een lange weg afgelegd. In totaal duurt het gemiddeld circa tien jaar om een nieuw geneesmiddel te ontwikkelen en te testen op tienduizenden patiënten. Als dit goed is verlopen, volgt de registratie van het geneesmiddel. Maar daarmee is het nog niet beschikbaar voor de patiënt. In Nederland duurt het daarna soms nog jaren voordat het geneesmiddel ook echt voorgeschreven wordt door artsen.
Traject van een nieuw ziekenhuisgeneesmiddel (zie flowchart)
1. Registratie
Als het onderzoek naar een nieuw geneesmiddel succesvol is afgerond (gemiddeld 10 jaar) moet het vervolgens geregistreerd worden. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) registreert een geneesmiddel voor de Nederlandse markt en het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) voor de EU-lidstaten. Registratie kost al snel een jaar, maar dat het in bijzondere omstandigheden ook sneller kan, bewezen de COVID-19 vaccins.
2. Vergoeding
Na de registratie volgt de vergoedingsfase. In deze fase beoordeelt de overheid of het geneesmiddel in aanmerking komt voor vergoeding. Het gaat dan onder meer om het effect en de kosten van een geneesmiddel. Als de impact op het budget te hoog is kunnen de geneesmiddelen in een zogenaamde ‘sluis’ terechtkomen waarin onderhandelingen plaatsvinden.
3. Wijze van betaling
Na het vergoedingstraject volgt de aanvraag voor een zogenaamde add-on door zorgverzekeraars en zorgaanbieders, om het medicijn te kunnen declareren. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) stelt deze vast.
4. Standpunt beroepsgroep
Beroepsgroepen (bijvoorbeeld oncologen) brengen standpunten en richtlijnen uit over het gebruik van het geneesmiddel bij verschillende aandoeningen. Een commissie van de koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland gebruikt bovenstaand standpunt als uitgangspunt om de zorgverzekeraars te adviseren.
5. Zorginkoop
Zorg wordt ingekocht door zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Farmaceutische bedrijven en ziekenhuizen onderhandelen over de inkoop van geneesmiddelen (ziekenhuizen sluiten een contract af met de bedrijven).
6. Voorschrijven
Ook artsen maken vaak onderling afspraken over het voorschrijven en gebruik van nieuwe medicijnen binnen het ziekenhuis. Zodra artsen het geneesmiddel voorschrijven kan het gebruikt worden door patiënten. Dit is het moment dat het geneesmiddel gebruikt kan worden door patiënten.
Vertraging
We zien een stapeling van vertragingen. Het duurt steeds langer voordat een geneesmiddel bij een patiënt is. Dat komt vooral omdat in het hele traject van registratie, vergoeding en voorschrijven veel vertragingen zijn geslopen. In de praktijk blijkt dat het toelatingssysteem is verworden tot een labyrint van allerlei regels, protocollen en knelpunten.
Toegang versnellen
Op verzoek van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen bracht BS Health de vertragingen rond toelating tot het pakket en prijsonderhandelingen in kaart. De inzet is om waar mogelijk de vertragingen uit het systeem te halen en de toegang tot geneesmiddelen te versnellen. Honderd dagen moet genoeg zijn om samen tot een acceptabele prijs te komen. Dat lukt in landen om ons heen namelijk ook.
Duidelijk is dat verschillende partijen invloed kunnen uitoefenen op de snelheid van de processen. De VIG is daarom in gesprek met onder meer de politiek, patiëntorganisaties en het Zorginstituut om samen te zoeken naar haalbare oplossingen voor de grootste knelpunten.