Van de 48 nieuwe geneesmiddelen tegen kanker die de EMA van 2019 tot en met 2022 goedkeurde, vergoedde Duitsland er begin dit jaar 46. In Nederland waren dat er 21. Op z’n minst opvallend, maar welke medicijnen vergoedt Duitsland wel en wij niet? En hoe erg is dat? ‘Daaronder zijn vier CAR-T behandelingen, waarvoor geen alternatieven zijn.’
Voor artsen en patiënten is vergoeding van een nieuw medicijn cruciaal. Nieuwe geneesmiddelen tegen kanker zijn vaak krachtig, maar ook kostbaar. Geen vergoeding vanuit de zorgverzekering betekent daarom: geen toegang en dus ook geen behandeling. Dat kan veel impact hebben op het leven en de levensverwachting van een patiënt. In de medio juni gepubliceerde Patients WAIT Indicator, een jaarlijks Europees onderzoek, staat onder meer dat de EMA 48 nieuwe medicijnen tegen kanker goedkeurde in de periode van 2019 tot en met 2022.
Schrijnend
Peter Bertens, manager innovatie bij de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG), analyseerde de 25 nieuwe medicijnen die Duitsland op meetmoment 5 januari 2024 wél vergoedde en Nederland niet.
‘Het meest schrijnend vind ik dat Nederlandse patiënten met kanker nu vier CAR-T behandelingen moeten missen die Duitse patiënten wél kunnen krijgen’, zegt Bertens. (Zie tekstkader voor uitleg CAR-T).
Bertens vervolgt: ‘Voor die behandelingen zijn nog geen alternatieven, omdat CAR-T zo’n vernieuwende techniek is. Cruciaal is dat die behandelingen potentieel genezend zijn. Het is dan niet uit te leggen aan patiënten dat ze hier niet worden vergoed, en net over de grens wel. Opvallend is ook dat Nederland inmiddels in Hoofddorp, Leiden en Sassenheim grote fabrieken heeft voor de productie van CAR-T behandelingen voor patiënten in heel Europa, maar dat onze buurlanden meer behandelingen vergoeden dan wijzelf.’
Onvervulde medische behoefte
Bertens vindt het bovendien opmerkelijk dat het bij 13 van de 25 nog niet vergoede medicijnen tegen kanker gaat om een voorwaardelijke EMA-registratie. Geneesmiddelen krijgen deze status als er een positieve verhouding is tussen werkzaamheid en risico én het medicijn een onvervulde medische behoefte vervult. Deze status komt met de verplichting voor bedrijven om extra onderzoek te doen naar de werkzaamheid en veiligheid. In principe is de voorwaardelijke status een jaar geldig, maar dit kan worden verlengd als er voldoende overtuigend bewijs is.
‘Deze voorwaardelijke status heeft juist het doel om patiënten sneller toegang te verlenen tot medicijnen die écht wat toevoegen’, licht Bertens toe. ‘Dan is het natuurlijk vreemd dat dit soort geneesmiddelen vervolgens vastlopen in een langdurige en onzekere vergoedingsprocedure, die niet tegemoet komt aan de urgentie die veel patiënten ervaren. Ik vraag me af of dit nu de bedoeling is van ons zorgsysteem.’
Gereedschapskist
De meeste andere nog niet vergoede nieuwe medicijnen tegen kanker werken heel specifiek voor bepaalde patiëntgroepen. Deze middelen worden vaak ingezet als laatste redmiddel. Patiënten die het niet krijgen, overlijden binnen afzienbare tijd. Patiënten die het wel krijgen, hebben in ieder geval een goede káns op iets langer leven.
De VIG stelt zich op het standpunt dat artsen heel goed zelf kunnen beoordelen of een nieuw medicijn voldoende toegevoegde waarde heeft ten opzichte van bestaande medicatie, los van het oordeel van vergoedende instanties. Daarvoor kijken artsen niet alleen naar de informatie die hoort bij de EMA-goedkeuring, maar vooral ook naar online publicaties van hun (inter)nationale collega’s.
‘Dat heeft alleen zin als het in ons land wordt vergoed, want als het niet eens in je gereedschapskist zit, valt er niets meer te kiezen’, zegt Bertens.
Als het niet in de gereedschapskist zit, valt er niets te kiezen
Patiënten van morgen
Dat Nederland terughoudend is in het vergoeden van nieuwe medicijnen, zeker sinds de aanscherping van de PASKWIL-criteria voor geneesmiddelen tegen kanker, is niet alleen nadelig voor de patiënten van nú. Het aanvullende, verplichte onderzoek van de voorlopige registratie vindt dan niet in Nederland plaats, dus daar kunnen ook geen Nederlandse patiënten aan deelnemen.
Bovendien maakt het ons land minder aantrekkelijk voor nieuw klinisch onderzoek. Nieuwe medicijnen worden vaak vergeleken met de internationale standaard. ‘Maar als je die internationale standaard niet als behandeling beschikbaar hebt voor patiënten, kunnen bedrijven deze vergelijking in Nederland niet uitvoeren’, aldus Bertens. ‘Daarmee raken we als Nederlandse zorg en patiënt verder op achterstand.’
Naschrift, voor de volledigheid: de jongste Patients WAIT Indicator neemt 5 januari 2024 als meetmoment. Dat hanteren we dus als uitgangspunt in de vergelijking tussen Duitsland en Nederland. Sindsdien kregen in Nederland nog drie nieuwe geneesmiddelen tegen kanker een vergoeding, wat het totaal aantal op 24 brengt.
