De zorg is nu eenmaal een grote en uitdagende kostenpost. Eén die ook steeds groter en uitdagender wordt. Maar waar komt die stijging over de afgelopen jaren nu plotseling vandaan? En wat kan onze sector bijdragen om de zorgkosten draaglijk te houden?
Ik zie in de media vaak artsen en politici over elkaar heen buitelend de farmaceutische sector betichten van het opslokken van een te groot deel van het zorgbudget. Volgens hen zijn geneesmiddelen, nieuwe innovatieve geneesmiddelen in het bijzonder, te duur en rijzen de kosten ervan de pan uit zonder dat ze veel toevoegen.
Gelukkig kijk ik graag naar de feiten, in dit geval demografische veranderingen. Deze zijn het fundament van de huidige problematiek. En ze zijn tegelijkertijd de oplossing. We zijn namelijk op dit moment bezig met het absorberen van de langverwachte vergrijzingsgolf. Die golf ontstond na de Tweede Wereldoorlog, toen er een enorme geboortegolf kwam. Deze forse golf werd nog verder versterkt door de flink toegenomen levensverwachting. Met name de twee derde afname van sterfte aan hart- en vaataandoeningen, dit betreft vooral het acuut overlijden door een hartinfarct, is indrukwekkend. De andere kant van die gouden medaille is wel dat die steeds ouder wordende groep 75-plussers nu vooral aan dure, chronische aandoeningen overlijdt, met kanker voorop.
Maar dat is nog niet eens alles. Vanaf eind jaren zestig kwam betrouwbare, hormonale anticonceptie in zwang. Seks en zwangerschap konden gescheiden worden, wat leidde tot de emancipatie van de vrouw, gelijke kansen en de swinging seventies. Maar vooral ook tot een enorme afname in het aantal geboren kinderen. En juist die veel kleinere groep jongeren wordt nu geacht de grote groep ouderen te verzorgen. Niet alleen door handen aan het bed, maar ook door het opbrengen van belastingen en zorgpremies: de financiering van de zorg.
Wat betekenen deze demografische aardverschuivingen voor de uitgaven aan geneesmiddelen? Sinds het begin van de jaren ’10 van deze eeuw neemt het aantal patiënten die in het ziekenhuis met dure geneesmiddelen wordt behandeld toe met 20% per jaar. Het gaat daarbij vooral om oudere patiënten. Dat komt naast de vergrijzingsgolf ook door de beschikbaarheid van steeds meer innovatieve, maar vaak dure geneesmiddelen. Door dit fors groeiende aantal patiënten, in combinatie met een – gelukkig maar – steeds groeiend aantal nieuwe behandelingen, nemen de absolute kosten van dure geneesmiddelen dan ook toe. En wel met gemiddeld €200 miljoen per jaar (op een zorgbudget van €86,7 miljard in 2022).
€ 200 miljoen is veel geld, maar dit kan toch niet de reden zijn dat Nederland tweede staat op een lijstje waarop je niet wilt staan?
Medicijninnovaties hebben onbedoeld een bijdrage geleverd aan de vergrijzingsgolf en de forse afname in geboortes vanaf de jaren zeventig. Daar zijn veel mensen blij mee, maar dat heeft dus ook een keerzijde. Moeten we daarom schuldbewust in een hoek gaan zitten? Zeker niet. We kunen als sector opnieuw een bijdrage leveren aan het oplossen van het probleem. Vooral omdat het echte issue is dat geld en arbeidskrachten de komende jaren schaars zijn in de zorg.
Daarom moeten we ten eerste juist extra inzetten op farmaceutische interventies die de zorgvraag verkleinen en het arbeidspotentieel vergroten. Dan denk je al snel aan vaccins. Innovatieve vaccins voor kinderen en pasgeborenen kunnen zorgvraag in de toekomst voorkomen en ook het arbeidspotentieel vergroten (denk aan ouders die niet kunnen werken). Echter die innovatieve vaccins moeten dan wel veel sneller worden toegelaten tot het Rijksvaccinatieprogramma. Een traject van negen jaar, zoals voor het rotavirus vaccin, is gewoon niet acceptabel.
Maar ook andere medicijninnovaties moeten we door de bril van zorgvraag en arbeidspotentieel bekijken. Innovatieve pijnbestrijding, antistolling en obesitasbehandeling zijn voor de hand liggend. Daar is snel veel winst voor het zorgbudget te behalen, deze medicijnen kunnen nu juist mensen aan het werk houden, zeker in het geval van pijnbestrijding. Helaas geldt op dit gebied dat Nederland niet voorop loopt in de snelle vergoeding en opname in richtlijnen.
Alles bekijkend, zijn we sterk afhankelijk van elkaar. De overheid en maatschappij zijn afhankelijk van geneesmiddelenbedrijven voor farmaceutische interventies die de zorgkosten drukken. En de bedrijven hebben de overheid en medische sector nodig voor een versnelling van vergoeding en opname in richtlijnen van die interventies. Het is echt de hoogste tijd om het anders en beter te gaan doen. Laten we de strijdbijl begraven – Kerst is daar bij uitstek geschikt voor - en samen aan oplossingen werken voor de grote demografische uitdagingen waar we met elkaar voor staan. Alleen zo kunnen we de wedstrijd van Duitsland blijven verliezen!
Fijne Kerstdagen!
Marc Kaptein
medisch directeur Pfizer Nederland
