Als eerste stap heeft de Universiteit van Amsterdam de inventarisatie Duurzaamheid in de farmacie uitgevoerd waarin de risico’s voor mens en milieu bij de productie van medicijnen en mogelijke handelingsperspectieven in kaart zijn gebracht.
Coalitie
Aanleiding voor het initiatief zijn Kamervragen in het voorjaar 2018 over de rol van geneesmiddelenfabrikanten en -inkopers bij de productie van geneesmiddelen. In reactie hierop heeft zorgverzekeraar CZ een coalitie gevormd met Achmea, VGZ, Menzis, en brancheverenigingen Bogin, GLN en de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) om dit nader te onderzoeken. Het ministerie van Buitenlandse Zaken en de SER sloten bij het initiatief aan.
Rol milieu
Uit een eerste inventarisatie van de UvA blijkt dat het beleid gericht op maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) van geneesmiddelenbedrijven vooral is toegespitst op de prijs en toegankelijkheid van medicijnen (Access to Medicine). De aandacht ging in mindere mate uit naar de manier waarop geneesmiddelen worden geproduceerd en de gevolgen voor mens en milieu.
Groter risico buiten Europa
De productie van de werkzame stof (active pharmceutical ingredients =API) vindt vooral plaats in China. De formulering van geneesmiddelen voor de Nederlandse markt gebeurt vooral in Europa, India en China. Buiten Europa zijn er volgens de onderzoekers meer risico’s op het gebied van mensenrechten en corruptie. Ook lijkt de impact van arbeids- en milieurisico’s hier ernstiger. Alhoewel de productie voor generieke en innovatieve medicijnen verschilt, wijst dit rapport op belangrijke punten van overlap qua mogelijke productielocaties en leveranciers, en daarmee mogelijk op gedeelde risico’s.
Rol geneesmiddelenbedrijven
Geneesmiddelenbedrijven verschillen in de mate waarin zij actie kunnen en willen nemen op het gebied van internationaal MVO-beleid. Een aantal bedrijven is al aangesloten bij het Pharmaceutical Supply Chain Initiative (PSCI), een initiatief dat is opgericht door grote internationale geneesmiddelenbedrijven die streven naar betere sociale, milieu en economische omstandigheden op productielocaties. Ook zijn de meeste bedrijven die antibiotica leveren aangesloten bij AMR Industry Alliance.
Zorgverzekeraars
Als wordt gekeken naar internationaal MVO-beleid gericht op de inkoop van geneesmiddelen, dan beschouwt het UvA-onderzoek het zogenoemde Scandinavisch inkoopmodel als best practice. De Zweedse en Noorse overheid hebben – ieder op hun eigen manier – een aantal duurzaamheidseisen opgesteld voor de inkoop van geneesmiddelen. Enerzijds draait het om het beperken van risico’s voor milieu na inname van het medicijn, anderzijds gaat het om regelgeving gericht op het minimaliseren van milieuverontreiniging in het productieproces.
Vervolg
Zorgverzekeraars en geneesmiddelenbedrijven zijn in navolging van het UvA-onderzoek overeengekomen dat voor echte verandering een multistakeholder-aanpak én internationale samenwerking noodzakelijk is. ‘Daarbij moeten we vooral proberen aan te sluiten bij al bestaande initiatieven zoals PSCI en AMR Industry Alliance’, zegt Brigit van Soest-Segers, programmamanager Duurzaamheid namens VIG, Bogin en Neprofarm. ‘Het is belangrijk dat we per soort bedrijf onderzoeken wat er vanuit Nederland mogelijk is. Het aspect van beschikbaarheid van geneesmiddelen zowel in Nederland als in de productielanden zelf moet daarbij altijd mee worden genomen.’ Een eerste verkenning om duurzame inkoopcriteria te ontwikkelen is inmiddels gestart op gebied van antibiotica door CZ en Centriënt in samenwerking met MVO NL en VIG en Bogin.
