Daarmee overlijden over dertig jaar waarschijnlijk meer mensen aan infecties door antibioticaresistente micro-organismen dan nu aan kanker, voorspelt de wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Om hier meer aandacht op te vestigen organiseert de WHO van 18 tot en met 24 november de World Antimicrobial Awareness Week.
Succesverhaal
‘Antibiotica behoren tot de grootste successen van de moderne geneeskunde’, zegt Gerard Schouw, directeur Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen. ‘Ze remmen de groei van bacteriële infecties af, en spelen een belangrijke rol bij behandelingen tegen kanker, transplantaties en andere medische ingrepen. Maar dit succesverhaal dreigt vast te lopen, nu veel antibiotica hun werking verliezen omdat bacteriën er resistent tegen worden.’
Actieplan
Om dit tij te keren heeft de VIG vorig jaar al het Actieplan infectieziekten gelanceerd, met daarin acht voorstellen om de bedreigingen van bacteriële infecties én nieuwe virussen in te dammen. Een daarvan is dat de VIG zich als partner van de Coalitie Duurzame Farmacie inzet voor het terugdringen van antibiotica- en medicijnresten uit water. Daarbij wordt op meerdere fronten samengewerkt met partners uit de zorg- en watersector, zoals in de ‘Ketenaanpak medicijnresten uit water’ en het Nederlandse Consortium Antibiotica uit Water. Hierbij zijn ook meerdere geneesmiddelenbedrijven bij aangesloten, te weten Boehringer Ingelheim, AstraZeneca, Takeda, Teva en Sandoz.
Kostbaar
Eén van de oplossingrichtingen waar het Consortium zich op richt – aldus het recent verschenen whitepaper over AMR - is ‘zuivering aan de bron’, ofwel zuiveren van afvalwater van ziekenhuizen en zorginstellingen. Hier komen de hoogste concentraties antibiotica- en medicijnresten voor. Bestaande oplossingen zijn echter duur. ‘Het zijn grootschalige, decentrale oplossingen die effectief zijn, maar een kostbaar redmiddel dat veel ruimte inneemt en daarmee alleen werkt bij grote ziekenhuizen, terwijl er andere technologieën voor handen zijn ook voor kleinere ziekenhuizen’, zegt Irma Steemers, programmamanager Water Treatment & Technology van Wageningen Universiteit in het vakblad FMT.
Glastuinbouw
Volgens Steemers vertoont het probleem van medicijnresten in het afvalwater van ziekenhuizen grote overeenkomsten met de glastuinbouw. In 2012 heeft de sector het initiatief genomen om samen met bedrijven, kennisinstellingen en overheden tot een breed gedragen oplossing te komen. Dit heeft geleid tot betaalbare, gecertificeerde en zelfs verplichte waterzuiveringstechnieken waarmee ten minste 95% van de werkzame stoffen uit het water wordt verwijderd. Uiteindelijk moet dat in 2027 resulteren in een goede kwaliteit van het oppervlaktewater in Nederland.
Gezamenlijke aanpak
Deze gezamenlijke aanpak zou ook goed kunnen werken voor de ziekenhuizen en andere zorginstellingen, verwacht Steemers. ‘Veel beproefde biologische, fysische of chemische technologieën om schadelijke stoffen onschadelijk te maken of te binden, zijn ook in ziekenhuizen of andere zorginstellingen toepasbaar.’ Het Consortium heeft inmiddels in opdracht van Invest-NL een onderzoeksrapport uitgebracht om in Nederland de aard en de omvang van het probleem bij verschillende zorginstellingen in beeld te brengen. De volgende stap is dan om samen met ketenpartijen uit de water- zorg- en geneesmiddelensector tot breed toepasbare en betaalbare oplossingen te komen.
Vervolgonderzoek
Samen met Wageningen Universiteit wil het Consortium het probleem aanpakken door allereerst de antibiotica- en medicijnresten zo goed mogelijk uit het afvalwater te halen. Daarnaast moeten ook de ziekteverwekkende bacteriën en plasmiden – de genetische dragers van resistentie – uit het water worden verwijderd om het ontstaan en de verspreiding van AMR zoveel mogelijk te voorkomen. Dit vraagt naast decentrale oplossingen in het afvalwater van ziekenhuizen, ook om een centrale aanpak ‘aan het eind van de pijp’ in rioolwaterzuiveringsinstallaties. Het Consortium onderzoekt ook technieken om te voorkomen dat antibiotica en resistente genen in het afvalwater terechtkomen, bijvoorbeeld door deze al in het toilet af te vangen.
Samen met het Consortium heeft Wageningen Universiteit een Topsector-subsidie voor vervolgontwikkeling en toepassing aangevraagd.
Whitepaper Verwijdering antibiotica- en medicijnresten uit water
Artikel FMT ‘Samen met zorginstellingen antibioticaresten in water te lijf’
