Op welke wijze heeft corona de rol van de Europese Unie veranderd? Welke lessen kunnen we leren van de coronacrisis? En hoe bereiden we ons voor op mogelijke toekomstige gezondheidscrises? Deze en andere vragen legden we voor aan Esther de Lange, sinds 2007 namens het CDA lid van het Europees Parlement: ‘Europa kan leidend blijven op het gebied van geneesmiddelen, door bij onderzoek en innovatie de krachten te bundelen. Het Europees Parlement draagt daar graag aan bij.’
We leven nu ruim een jaar met de coronacrisis. Na een eerste poging door verschillende lidstaten, heeft de Europese Commissie onderhandelingen over vaccins en medische hulpmiddelen naar zich toegetrokken. Hoe gaat de coronacrisis de rol van Europa op het terrein van gezondheidszorg veranderen? Zijn er stappen mogelijk die een jaar geleden ondenkbaar waren?
‘Het was anderhalf jaar geleden echt ondenkbaar dat de Europese Commissie namens 27 lidstaten vaccins zou inkopen of geld beschikbaar zou stellen voor het trainen van testpersoneel. En wat te denken van de aanstaande Europese digitale groene kaart - het coronacertificaat - waarmee reizigers in heel de Unie kunnen aantonen dat ze zijn gevaccineerd, getest of hersteld zijn van COVID-19? Het is duidelijk dat de urgentie en politieke wil ervoor hebben gezorgd dat veel landen over hun schaduw zijn gesprongen. Ik heb er vertrouwen in dat de lessen die we nu leren ook op de lange termijn zijn vruchten blijven afwerpen.’
Wat kunnen we leren van het afgelopen jaar? Wat moet echt anders?
‘Wat echt beter moet, is de onderlinge afstemming van maatregelen die een effect hebben op andere landen. Laat ik twee voorbeelden geven: exportrestricties en grenssluitingen. De beperkingen op de export van beschermend materiaal die we in het begin van de crisis zagen, zijn vanuit nationaal oogpunt vast uit te leggen, maar met het oog op Europese solidariteit onacceptabel. Niet voor niets heeft de Commissie hier fel stelling tegen genomen. Omgekeerd is het ook niet uit te leggen dat lidstaten allemaal op eigen houtje bepalen voor welke vliegtuigen het luchtruim dicht gaat, en waar het voor open blijft. Je zou toch verwachten dat we na een jaar hier meer lering uit getrokken hadden. Na het coronacertificaat hoop ik dat dit de volgende stap is waar we voortaan één lijn op kunnen trekken.’
Het coronavirus heeft zich niet laten tegenhouden door grenzen. Welke rol moet de Europese Unie spelen bij de aanpak van grensoverschrijdende gezondheidsdreigingen?
‘Het wordt tijd dat Europa strengere eisen stelt aan de lidstaten. Te veel nationale overheden hebben alleen naar zichzelf gekeken en niet overlegd met hun buren. Daarom wil ik in de herziening van relevante wetgeving nieuwe eisen opnemen, om in de planning voor de preventie en aanpak van grensoverschrijdende dreigingen verplicht op te trekken met buurlanden. Dit moet niet alleen op papier, maar ook in de praktijk plaatsvinden - door serieuze grensoverschrijdende oefeningen te laten plaatsvinden. Ook zie ik een coördinerende rol voor Europese organisaties als het European Centre for Disease Control (ECDC) en het Europees Medicijnagentschap EMA, die allebei met hun kennis en expertise de monitoring en bestrijding van zoönose en andere dreigingen blijvend naar een hoger niveau kunnen tillen.’
Hoe kan Europa zich voorbereiden op een volgende pandemie?
‘We moeten kritisch naar onszelf zijn. Voorraden essentiële zaken als mondkapjes en beschermende kleding waren niet op orde en er was nauwelijks in kaart gebracht waar levensreddende medicijnen gemaakt kunnen worden. Ook was het duidelijk dat de coördinatie tussen lidstaten niet op orde was, zowel op operationeel als bestuurlijk niveau. Zeker in grensregio’s is er een wereld te winnen. Europa kan nu grote stappen zetten met het op orde brengen van wetgeving en het losmaken van investeringen in een strategische productiecapaciteit. Niet alles hoeft terug naar Europa te komen, maar met het vergroten van de leveringszekerheid van bepaalde medicijnen zijn alle lidstaten gebaat.’
Welke rol kan het Europees Parlement spelen op het terrein van gezondheid?
‘Gezondheidssystemen zijn een nationale competentie. Dat blijft ook zo. Maar wanneer het over grensoverschrijdende samenwerking gaat, speelt het Europees Parlement zeker een rol. De herziening van de wetgeving over grensoverschrijdende gezondheidsdreigingen is wat dat betreft pas een eerste stap. De komende jaren komen er nog grote wijzigingen aan voor relevante farma-wetgeving, waarin het wetgevende kader omtrent bijvoorbeeld de lengte van patenten en de regelgeving rond weesgeneesmiddelen weer tegen het licht gehouden zal worden. Het is het Europees Parlement dat aandrong op een aanzienlijke verhoging van het EU4Health-programma en de onderzoeksgelden. Door bij onderzoek en innovatie de krachten te bundelen kan Europa leidend blijven op het gebied van geneesmiddelen. Het Europees Parlement draagt daar graag aan bij.’
