Sinds het begin van de COVID-19 pandemie hebben onderzoekers in de industrie en bij publieke instellingen hard gewerkt aan de ontwikkeling van vaccins. En met succes: wereldwijd zijn er 14 verschillende vaccins toegelaten. En ook de productie is flink op stoom gekomen: elke maand worden er nu ongeveer 1,2 miljard vaccins gemaakt. Deze maand wordt het 10 miljardste vaccin gemaakt en de verwachting is dat we volgend jaar in totaal 22 miljard vaccins produceren. Een enorm aantal, waarmee we de hele wereldbevolking van bijna 8 miljard mensen met gemak kunnen vaccineren.
COVAX
Om het vaccineren van de wereldbevolking te faciliteren, hebben drie internationale organisaties COVAX opgericht: het COVID-19 vaccines global access initiatief. Via dit initiatief doneren rijke landen COVID-19 vaccins aan een grote groep van 92 lage- en middeninkomenslanden. Op 24 februari kreeg Ghana als eerste land 600.000 vaccins via COVAX.
Barrières
Ondanks dit mooie initiatief, moeten we helaas constateren dat in veel landen het vaccinatieproces nog niet goed op gang is gekomen. Hoe kan dat? Blijkbaar zijn we er met het produceren van vaccins alleen nog lang niet. Handelsbarrières, gebrekkige infrastructuur en wantrouwen over vaccineren werpen nieuwe hordes op. Oplossingen zijn vaak ingewikkeld en vragen om efficiënte samenwerking tussen een groot aantal internationale partners. En dat is lastig, zeker in een situatie waarbij het virus hele samenlevingen op slot heeft gegooid.
Zo was een grote uitbraak van COVID-19 reden voor de Indiase regering om eind maart een exportverbod voor vaccins af te kondigen. Deze vaccins, oorspronkelijk bedoeld om mensen in lage- en middeninkomenslanden mee te vaccineren, waren nodig in India zelf. Maar ook in Europa werd het vrije verkeer van mensen, vaccins en -grondstoffen aan banden gelegd.
Octrooien opschorten?
Ook zijn er veel discussies over octrooien. Maar oproepen om patenten aan de kant te schuiven waarna de productie in Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen van start zou kunnen gaan, zijn niet realistisch. Enerzijds omdat het maken van een vaccin een langdurig en ingewikkeld proces is; het maken van een mRNA-vaccin kost tussen de twee en vier maanden en kent 11 ingewikkelde productiestappen. Hiervoor zijn ingrediënten nodig, afkomstig van 86 leveranciers in 19 landen. Alles met de inzet van super specialistisch personeel en faciliteiten. Zaken die je niet zomaar krijgt als je een patent vrij geeft.
Het patent wegnemen betekent dus niet dat er automatisch meer vaccins komen. Beter is de weg van vrijwillige samenwerkingen. Mét de overdracht van de benodigde kennis. Zo worden er nu nieuwe fabrieken gebouwd in bijvoorbeeld Brazilië, Zuid-Afrika en Rwanda. In totaal zijn er wereldwijd al 330 vrijwillige licentieovereenkomsten afgesloten.
Hoe nu verder?
Waar liggen nu de knelpunten? Volgens Gerard Schouw, directeur van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, is nu vooral de politiek aan zet. ‘Wij als industrie maken vaccins. Veel vaccins. Maar daar hebben we niets aan als deze niet mogen worden uitgevoerd naar andere landen. Daarom zouden we zo snel mogelijk alle bestaande exportrestricties moeten afschaffen. En dat kan al snel: de wereldhandelsorganisatie WTO vergadert eind november en kan een krachtig signaal hierover afgeven. Landen kunnen ook inzetten op het verder optimaliseren van transport en distributie van vaccins. Denk ook aan ‘out of the box’ ideeën, zoals de inzet van drones bij het transport van vaccins in gebieden met een slechte infrastructuur’. Schouw wijst verder op het belang van communicatie met de burgers. ‘In Nederland hebben we gezien dat een heldere communicatie belangrijk is om iedereen te informeren over het belang van vaccinatie. En kan helpen om onzekerheden weg te nemen en vragen van mensen te beantwoorden.’
