Bij elk bezoek aan de kapper denk ik even aan mijn werk in de geneesmiddelensector. Medicijnen betekenen veel goeds voor miljarden mensen, maar medicijnresten in het water zijn schadelijk voor het milieu. Vanuit de Coalitie Duurzame Farmacie hebben we diverse pijlers waaraan we werken, waaronder medicijnresten uit water. Via de ketenaanpak hebben we met de watersector, ziekenhuizen en de overheid afspraken gemaakt over de benodigde acties.
Dat begint natuurlijk bij de ontwikkeling en productie van medicijnen. Milieuaspecten tellen serieus mee bij het inrichten van productieprocessen, om de afvalstromen van productie te minimaliseren. Dat is iets waar geneesmiddelenbedrijven zich ongelooflijk verantwoordelijk voor voelen. Als sector hebben we daar ook controle over, hier kunnen we echt iets aan dóen. En dat doen we dan ook. Uit volle overtuiging, want we nemen graag onze verantwoordelijkheid voor een betere wereld. Zo zijn er op internationaal niveau allerlei zelfreguleringssystemen, zoals PSCI en de AMR Industry Alliance, om de juiste kennis uit te wisselen en onze krachten te bundelen.
Vervolgens is het van belang om zo veel mogelijk in te zetten op preventie en gepast gebruik. Simpel gezegd: medicijnresten die niet in het water komen, hoeven er ook niet uit. We mikken er dus met allerlei partners steeds nadrukkelijker op om medicijnen alleen te gebruiken als het echt nodig is. Hierbij spelen artsen, apothekers en patiënten een belangrijke rol. Ook is het belangrijk om overtollige medicijnen niet door de gootsteen of het toilet te spoelen. Gewoon terugbrengen naar de apotheek, is het devies. Dit is primair de verantwoordelijkheid van de patiënt. Verspil geen pil!
Voor een groot aantal producten pakken we die verspilling samen aan. We scheiden afval en hebben statiegeld op flessen. Als je witgoed koopt, betaal je als consument een milieubijdrage voor het afvoeren van deze producten, na gebruik. De consument weet dus bij aankoop al wat het kost om zijn koelkast of magnetron milieuvriendelijk af te voeren. Trekken we dit door naar medicijnen, dan zouden grootverbruikers het afval kunnen scheiden. Ziekenhuizen en instellingen kunnen filters plaatsen. En patiënten, de eindgebruikers, betalen dan een milieutoeslag in de apotheek.
Mensen gebruiken medicijnen om gezond te blijven, deel te kunnen blijven nemen aan de maatschappij of om te genezen van een levensbedreigende ziekte. Dit is voor die specifieke persoon van belang, maar óók voor zijn of haar omgeving en de maatschappij. Het overgrote deel van de medicijnresten in het milieu komt daar via ontlasting en urine (zo’n 90 tot 95%). Om medicijnresten, maar ook andere chemische en organische stoffen uit het water te zuiveren, zijn extra stappen nodig.
De grote roze olifant in de kamer is echter: wie draait er op voor de kosten? Wie is de vervuiler in deze? De fabrikant die geneesmiddelen ontwikkelt en produceert, de arts die ze voorschrijft, de apotheker die ze ter hand stelt of de patiënt die ze nodig heeft en weer uit plast? In Nederland zien we dat echt als een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Maar in andere Europese landen is het wat minder goed geregeld. Op Europees niveau zijn momenteel flinke discussies gaande over de Extended Producer Responsibility. Dat betekent dat de geneesmiddelenproducent verantwoordelijk is voor de medicijnresten tot en met het moment dat de patiënt ze uitscheidt. Dat is de wereld op z’n kop. Je kunt de verantwoordelijkheid, en daarmee ook de kosten, niet volledig bij de geneesmiddelensector neerleggen. De sector neemt zijn verantwoordelijkheid al bij ontwikkeling en productie, maar heeft geen invloed op wat patiënten uiteindelijk uitscheiden. En of dat goed wordt gefilterd. Maar, we zetten hier wil onze expertise in.
Soms wordt gesuggereerd dat we dan maar ‘supergroene’ geneesmiddelen moeten ontwikkelen, die volledig afbreekbaar zijn. Dat doen we uiteraard al zo veel mogelijk, maar als de effectiviteit van die middelen veel geringer is, zijn we ook niet goed bezig. Geneesmiddelen worden ontwikkeld om mensen te verlossen van hun pijn, ziektes te bestrijden en zelfs levens te redden. Laten we dat vooral niet vergeten.
Kortom, het fascineert me dat aan de ene kant bij de kapper om de hoek niet-essentiële chemische producten in het riool belanden, terwijl we aan de andere kant discussies hebben over vergaande verantwoordelijkheden voor bedrijven die essentiële producten maken, terwijl zij al moeten voldoen aan de meest strenge wet- en regelgeving voor kwaliteit en veiligheid.
Mijn stelling is dat het minimaliseren van de medicijnresten in het water een gezamenlijke opdracht is voor alle partijen in de keten, zoals we het in Nederland ook al doen. We nodigen EU-commissaris Frans Timmermans dan ook graag uit om hierover in gesprek te gaan. Van harte welkom!
Carla Vos,
hoofd Kennis & Beleid Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
