Welke Nederlandse politici gaan ons de komende vijf jaar vertegenwoordigen in het Europees Parlement? Daarvoor gaat Nederland op donderdag 6 juni naar de stembus. Een blik op de verkiezingsprogramma’s leert ons dat er oog is voor de geneesmiddelensector. Waarop de blik van de partijen is gericht, loopt sterk uiteen. Wat valt er te kiezen?
Richard Kempen, manager Public Affairs Europa, bracht in kaart wat de verschillende partijen in hun programma’s hebben opgenomen over de geneesmiddelensector. ‘Vier onderwerpen zien we een aantal keer terugkomen in de diverse programma’s: meer Europese samenwerking aan onder meer onderzoek en inkoop, meer transparantie, minder patenten en meer productie van geneesmiddelenbedrijven op Europese bodem. De meeste partijen zien een rol weggelegd voor Europa bij deze kwesties.’
Politieke partijen
Aan de Europese Verkiezingen doen circa twintig Nederlandse politieke partijen mee. Opmerkelijk is dat in het verkiezingsprogramma van de grootste partij in Nederland, de PVV, de onderwerpen zorg, medicijnen en de geneesmiddelensector vrijwel geen rol spelen. Ook de andere partijen rechts van het centrum bespreken deze onderwerpen minder uitvoerig in hun programma’s dan de partijen links van het centrum.
Beschikbaarheid en betaalbaarheid
Over de beschikbaarheid en tekorten van medicijnen is veel te doen de laatste tijd. In de verkiezingsprogramma’s worden daar verschillende oorzaken en oplossingen voor genoemd.
- Meer productie op eigen bodem
Veel partijen noemen Europa’s afhankelijkheid van andere landen als één van de oorzaken voor de grote medicijntekorten. De VVD, het CDA, de BBB en D66 willen dat medicijnen en medische apparatuur vaker op Europese bodem worden geproduceerd. Daartoe moet de Europese Unie (EU) weer aantrekkelijk worden voor grote geneesmiddelenbedrijven om zich hier te vestigen, aldus de VVD. Ook het NSC vindt dat de concurrentiekracht van de EU moet verbeteren. De BBB spreekt zijn zorgen uit dat de herziening van de geneesmiddelenwetgeving er mogelijk toe leidt dat bedrijven minder gaan investeren en innoveren in Europa.
Ook de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) vindt dat er geïnvesteerd moet worden in het vestigings- en innovatieklimaat van Europa. Kempen licht toe: ‘Dat zet geneesmiddelenbedrijven er toe aan om meer onderzoek, ontwikkeling en productie van geneesmiddelen in Europa plaats te laten vinden. Zo kan Europa weer wereldwijd vooroplopen op het gebied van medische research & development (R&D) en verminderen we onze afhankelijkheid. Een ander voordeel van Europese productie is dat we beter kunnen controleren of de productie voldoet aan onze strenge kwaliteitseisen.’
- Gezamenlijke inspanningen
BBB, CDA en GroenLinks-PvdA pleiten ervoor dat medicijnen en vaccins gezamenlijk met andere Europese landen worden ingekocht om zo de inkoopprijzen te drukken, en de toegankelijkheid en beschikbaarheid te verbeteren. D66 noemt dat zij ook de onderhandelingen met geneesmiddelenbedrijven in gezamenlijkheid willen doen. De VVD ziet graag dat alle Europese landen zich gezamenlijk inzetten voor de leveringszekerheid van medicijnen. Het CDA en D66 zien een strategische Europese (basis)voorraad als één van de oplossingen voor de medicijntekorten.
‘Aangezien Europa één markt is, is samenwerken ook een must’, vindt Kempen. ‘Tegelijk zijn er in Europa 27 uiteenlopende zorgstelsels waar rekening mee moet worden gehouden. Nieuwe maatregelen mogen niet ten koste gaan van de toegang tot nieuwe geneesmiddelen in de lidstaten. Neem de zogeheten Joint Clinical Assessment die in 2025 van kracht gaat. Op papier kunnen wij dan de klinische meerwaarde van nieuwe geneesmiddelen in één keer voor de hele EU bepalen, in plaats van 27 keer apart in elke land. Dat is een stuk efficiënter en bespaart veel tijd voor overheid, bedrijf en de patiënt. Maar de voorgestelde methode houdt te weinig rekening met elke land en kan helaas daardoor de beschikbaarheid van de meest moderne geneesmiddelen voor bijvoorbeeld kanker beperken. Daarom is het zaak om bij Europese samenwerking een balans te vinden tussen efficiëntie en uitvoerbaarheid in elke individuele lidstaat.’
- Transparantie vergroten
De BBB, de PvdD en D66 zijn voorstander van wetgeving die bedrijven en de overheden dwingt tot een grotere inzage in de kostenopbouw en winstmarge van medicijnen, onder meer door de daadwerkelijk gemaakte kosten voor onderzoek, ontwikkeling en productie van geneesmiddelen openbaar te maken. De PvdD noemt ook dat zij volledig inzicht willen in afspraken die de Europese Commissie met de farmaceutische industrie maakt.
‘Ook tijdens de recente hoorzitting over geneesmiddelen en het commissiedebat over het geneesmiddelenbeleid in de Tweede Kamer kwam transparantie geregeld ter sprake’, haalt Kempen aan. ‘VIG-voorzitter Kramer legde tijdens de hoorzitting al uit dat de kostenopbouw van een medicijn ingewikkeld is. Met de prijs van een nieuw medicijn moet het onderzoek van de medicijnen voor morgen worden bekostigd – ook van de stoffen en medicijnen die de eindstreep niet halen. Daarnaast constateerde de minister tijdens het debat dat maatschappelijk aanvaardbare prijzen weliswaar belangrijk zijn, maar dat er geen voorbeelden zijn van landen waar transparantie-eisen tot betere uitkomsten hebben geleid.’
- Patenten aanpakken
De centrumlinkse partijen willen het octrooirecht en patenten aanpakken. In het geval van een urgente dreiging voor de volksgezondheid zou het mogelijk moeten zijn om een patent op te schorten. Ook zou de tijdsduur van een patent korter moeten en zou de beoordeling omwille van een patent strenger moeten. D66 voegt hieraan toe dat een patent niet verlengd zou mogen worden, wanneer een bestaand middel een nieuwe indicatie krijgt of wordt verbeterd. SP noemt ook dat zij aan banden willen leggen dat commerciële bedrijven patenten aanvragen op basis van onderzoek dat gedaan is met publiek geld. GroenLinks-PvdA noemt ook dwanglicenties in het programma. De partij wil dat apotheken en andere bedrijven door middel van dwanglicenties in staat worden gesteld om dure medicijnen goedkoop na te maken.
‘Octrooirecht is een belangrijke aanjager voor innovatie’, aldus Kempen. ‘Geneesmiddelenontwikkeling is een risicovol, tijdrovend en kostbaar proces. Tijdens de ontwikkeling valt meer dan 90% van de kandidaat-geneesmiddelen af. Voor bedrijven is het alleen rendabel om te investeren in geneesmiddelenontwikkeling als zij de kans krijgen om deze investeringen terug te verdienen. Het octrooirecht biedt hen daarbij bescherming. Dit recht versoberen en dwanglicenties opleggen, remt de innovatie die we zo hard nodig hebben. Om maar een voorbeeld te noemen: er zijn ongeveer 7000 aandoeningen waarvoor nog geen enkele behandeling bestaat.’
Duurzaamheid
Duurzaamheid van de geneesmiddelensector komt alleen terug in de verkiezingsprogramma’s van de centrumlinkse partijen. Zo wil de PvdD dat de EU bronmaatregelen neemt om oppervlaktevervuiling door medicijnresten terug te dringen en PFAS te verbieden. Ook pleit de partij voor de invoering van een strenge, uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. D66 wil medicijnverspilling tegengaan en ten behoeve daarvan de regels versoepelen. En GroenLinks-PvdA wil investeren in innovatie middels een stevige groene en sociale industriepolitiek, waar aan publieke euro’s strikte groene en sociale eisen worden gesteld.
‘Goed om te lezen dat enkele partijen de duurzaamheid van de geneesmiddelensector aandacht geven in hun verkiezingsprogramma’s’, vindt Annelies de Lange, programmamanager Duurzaamheid bij de VIG. ‘Ook wij vinden het van groot belang om de impact van onze sector op het milieu te minimaliseren. In diverse programma’s en projecten, zoals de Green Deal Duurzame Zorg, maken wij die ambitie concreet. Tegelijk mag duurzaamheid nooit ten koste gaan van de veiligheid en effectiviteit van medicijnen. Het is zoeken naar een gezonde balans.’
Tot slot
Kempen concludeert: ‘Je ziet dat partijen in Brussel twee grote wensen willen hebben. Enerzijds is men ervan doordrongen dat onderzoek, ontwikkeling en productie op eigen bodem van belang is voor onze onafhankelijkheid, gezondheid en economie. Partijen zien daarvoor de EU als middel. Anderzijds hopen sommige partijen bepaalde uitdagingen rondom prijzen en beschikbaarheid via Brussel op te kunnen lossen. Beide wensen zijn zeer begrijpelijk. Een deel van de puzzel ligt ook zeker in Europa. Eén ding is in ieder geval zeker: na dit weekend zullen de Europese panelen aardig zijn verschoven.’
