Welke verwachtingen hebben opinieleiders? Welke thema’s zien we terug in verkiezingscampagnes en het regeerakkoord? En welke rol kunnen geneesmiddelenbedrijven daarbij spelen? Deze en andere vragen legden we voor aan Carmen van Vilsteren. ‘Ik geloof in de combinatie van bottom up oplossingen en een beetje regie van bovenaf. En in de samenwerking tussen publiek en privaat.’
Vaccins, avondklok, mondkapjes, continuïteit van zorg, we kunnen niet om corona heen. Hoe gaat corona de Tweede Kamer verkiezingen de komende regeringsperiode beïnvloeden? Staan bepaalde onderwerpen nu nadrukkelijker op de agenda?
‘Het Life Sciences & Health domein stond bij alle partijen ook voor corona al hoog op de agenda. Dan doel ik onder meer op kostenbeheersing in de zorg. Maar óók op de discussie over markt versus overheid, als het gaat om sturing van processen. Door corona stegen deze onderwerpen met stip. Daarnaast kwamen er nog veel andere onderwerpen bij. Denk bijvoorbeeld aan de afhankelijkheid van Nederland van andere landen bij de levering van essentiële medische hulpmiddelen en geneesmiddelen, inclusief vaccins en testen. Bovendien is natuurlijk in korte tijd extreem duidelijk geworden dat digitaliseren een absolute noodzaak is om zaken een beetje draaiende te houden. Helder is nu dat we ook hierin nog een flinke weg te gaan hebben.’
‘Verder wil ik noemen dat de noodzaak van preventie nu veel duidelijker is, inclusief het economisch belang daarvan. Een vaccin dat € 15 kost, kan een besparing opleveren van € 1.500 in de hele keten van de gezondheidszorg. En McKinsey publiceerde al tijdens de eerste coronagolf een rapport waarin berekend werd dat de kosten van de pandemie tussen de $ 9.000 en $ 33.000 miljard zullen uitkomen. En dat terwijl ze de kosten voor het voorkomen van een toekomstige pandemie hebben geschat tussen de $ 70 en $ 120 miljard voor de komende twee jaar, en daarna tussen de $ 20 en $ 40 miljard per jaar. Inmiddels, met de derde serie noodpakketten en lockdown over de hele wereld in het achterhoofd, zijn deze kosten zeker niet gedaald.’
Welke andere thema’s, gerelateerd aan het geneesmiddelenbeleid, gaan we terug zien in de verkiezingscampagnes en het regeerakkoord, verwacht u?
'Versnelling van hele traject van geneesmiddelenontwikkeling, inclusief het proces van goedkeuring van het opzetten van een klinische trials. En dat met name voor gentherapie- gerelateerd onderzoek. Dat kon in het verleden meer dan een jaar duren en is nu gereduceerd tot maximaal 56 dagen, met een target van 28 dagen. De versnelling van deze goedkeuring van trials, maar ook van de vrijgave van vaccins, heeft blijvende invloed. Dat gaat ons sterke biofarma-ecosysteem zeker helpen. Sommige van deze zaken liggen bij de regering, maar anderen liggen natuurlijk bij de EMA. Ik denk dat iedere volwassene in Nederland sinds de coronacrisis weet wat de taak van de EMA is, en dat dit medicijnagentschap in Amsterdam zit. Daar kon geen enkele marketingcampagne tegenop…
Een ander onderwerp is het financieren van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Op dit moment is die financiering versnipperd in de eerste fasen, en sluiten de financieringsmogelijkheden in een latere fase niet altijd goed op elkaar aan.’
Welke thema’s wilt u terugzien in een nieuw regeerakkoord?
‘Vorig jaar is het missie-gedreven innovatiebeleid in Nederland door het huidige kabinet gestart. Toen is ook voor Gezondheid en Zorg de missie gedefinieerd dat iedereen in 2040 vijf jaar langer in gezondheid leeft, en dat daarnaast de huidige verschillen in gezonde levensverwachting met 30% worden gereduceerd. We hebben hiermee een goede start gemaakt in 2020, ondanks de beperkingen van corona. Dus ik hoop, en ga er eigenlijk ook van uit, dat we het missie gedreven innovatiebeleid in het regeerakkoord gaan terugzien.’
Wat kunnen we leren van de afgelopen regeringsperiode? Wat moet echt anders?
‘Ons gezondheidssysteem behoort wereldwijd tot de top 3, terwijl we zeker niet het meeste geld per inwoner uitgeven. Daarnaast is er een enorme talent pool en een zeer groot potentieel voor impactvolle innovaties, zowel in nieuwe therapieën als voor innovaties in de zorg. Innovaties die niet alleen interessant zijn voor Nederland, maar waar ook wereldwijd een markt voor is. Met een betere alignment van alle stakeholders kunnen we hier enorme stappen maken. Hierbij moeten we mijns inziens flexibeler zijn bij het zoeken naar oplossingen. Die hoeven niet per se óf van bovenaf óf van onderaf gestuurd te worden. Ik geloof in de combinatie van bottom up oplossingen met een beetje regie en alignment van bovenaf. En ik geloof in een combinatie van publiek en privaat. Dit is ook het fundament onder het missie-gedreven innovatie beleid. Zo zouden we ook snel een Nederlandse digitale data-infrastructuur kunnen realiseren, zowel voor de zorg als voor R&D toepassingen. En in internationaal verband zelfs voor een eerdere observatie en identificatie van virusuitbraken.’
‘Ten aanzien van corona het volgende. Nederland werd, net als de meeste landen, volledig overvallen door de pandemie. We kunnen ervan leren, door in een normale situatie een aantal zaken voor te bereiden die te activeren zijn in een crisissituatie. Maar als iets duidelijk is geworden door deze pandemie, is het wel dat innovaties in Life Sciences en Health essentieel zijn! Ik hoop dan ook dat de komende regering innovaties in gezondheid en zorg als topprioriteit beschouwt, over de gehele keten. Van jonge veelbelovende start-ups, naar groeiende scale-ups en bloeiende life sciences bedrijven, die ons kunnen helpen langer en gezonder te leven en tegelijkertijd een grote economische bijdrage aan Nederland leveren.’
Welke rol kan de overheid daarbij spelen?
‘Op dit moment opereren de verschillende departementen nog behoorlijk los van elkaar. Tijdens de coronacrisis zie je dat er op een aantal plekken wordt samengewerkt, maar dit kan nog veel sterker. Ook bij het oplossen van bottlenecks en het op één lijn brengen van verschillende stakeholders kunnen de krachten meer gebundeld worden. Zo benutten we de competenties van bedrijven beter.’
Iedereen vijf jaar langer gezond leven in 2040. Hoe komen we daar?
‘Dat lijkt me een interview op zich. Er zijn vier missies gedefinieerd om daar te komen. In het kort: ‘Leefstijl en leefomgeving’, ‘Zorg in de Leefomgeving’, ‘Chronisch zieken doen meer mee’ en ‘Kwaliteit van leven voor mensen met dementie’. We hebben in het afgelopen jaar de plannen concreet gemaakt en een aantal tussen-mijlpalen gedefinieerd. De focus lag op preventie en dementie, omdat deze de langste adem vragen. Nu komen de andere missies aan de beurt.’
‘De Topsector LSH coördineert het maken van de plannen en de uitvoering daarvan. Dan gaat het bijvoorbeeld over het opzetten van brede publiek-private partnerships, zoals we ook al eerder en in samenwerking met vele anderen voor oncologisch toponderzoek deden via het Oncode Institute en voor Regeneratieve Geneeskunde via RegMedXB. Voor het realiseren van de missie om iedereen in 2040 vijf jaar langer gezond te laten leven, hebben ruim honderd partners in totaal € 1 miljard per jaar toegezegd. Er komen er steeds meer bij. Zij doen het werk!’
