Waar stamceltransplantatie vroeger voor slechts enkele patiënten was weggelegd, komen tegenwoordig steeds meer mensen daarvoor in aanmerking. Dankzij onder meer de verbeterde medische technieken. Maar dan moet er wel een passende stamceldonor zijn! En dat is lang niet altijd het geval, vooral niet als je tot een niet alledaagse bevolkingsgroep behoort.
Buitenland
‘Patiënten die voor een stamceltransplantatie in aanmerking komen, hebben meestal al een heel traject achter de rug’, vertelt Bert Elbertse.
In 30% van de gevallen kan de donor in de familie gevonden worden. Bij 70% dus niet, en dan komt Matchis in beeld. Stamceldonoren moeten exact hetzelfde weefseltype hebben als de patiënt, dat wordt uitgedrukt in een tiencijferig getal, het zogenaamde Humane Leucocyten antigenen (HLA). Als het HLA niet overeenkomt, worden de cellen weer afgestoten.
In Nederland zijn nu zo’n 390.000 stamceldonoren, maar dat is niet genoeg. Ongeveer 90% van de stamcellen die in Nederland gebruikt worden, komen úit het buitenland. Op haar beurt stuurt Matchis zo’n 90% van haar stamcellen náár het buitenland. Wereldwijd zijn er zo’n 39 miljoen stamceldonoren. Dat aantal is hard nodig om genoeg matches te kunnen maken.
Immuunsysteem
Bij patiënten met bloedkanker is het immuunsysteem te zwak om de kankercellen te bestrijden. Door de zieke bloedcellen te vervangen door gezonde cellen die zich wel teweer kunnen stellen tegen de kanker in het bloed, hoop je dat de patiënt kan genezen. Het vinden van de juiste stamceldonor is voor deze groep van levensbelang omdat alle andere behandelingen hebben gefaald. Om deze groep toch te helpen, spannen verschillende farmaceutische bedrijven zich in om het aantal stamceldonoren te verhogen.
‘Zo steunde Pfizer een campagne om donoren met een Marokkaanse achtergrond te werven,’ vertelt Elbertse. ‘Daaraan is namelijk een groot tekort. Samenwerking met andere partijen is zeer welkom, omdat wij zeer gebaat zijn met meer bekendheid over stamceldonatie.
Stamcellen
De stamcellen worden op twee manier gewonnen: via een filterapparaat uit het bloed of rechtstreeks uit het beenmerg. In dat laatste geval moet de donor onder narcose en vindt de winning in de operatiekamer plaats. Voor donatie via het bloed krijgen donoren gedurende de vijf dagen daaraan voorafgaande een medicijn, waardoor extra stamcellen in het bloed worden aangemaakt. Om dat voor de donor gemakkelijker te maken zette geneesmiddelenbedrijf Amgen samen met het LUMC en Matchis een donorprogramma op. Donoren krijgen dan voorbereidende behandeling thuis onder begeleiding van een gespecialiseerde verpleegkundige. Zij hoeven daardoor niet meer twee keer in vijf dagen naar het ziekenhuis af te reizen, en bovendien kan de behandeling ook in het weekend worden gestart, waardoor er meer donatie-mogelijkheden ontstaan.
Jong
Donoren zijn bij voorkeur jonger dan vijfendertig jaar. Zij leveren meer stamcellen, die vaak ook beter aanslaan bij de patiënt. Dit ligt overigens anders bij familie-donoren. Donorcampagnes richten zich dus met name op jongeren, tegenwoordig vooral via social media.
De komende tijd start een bewustwordingscampagne via een nieuw voorlichtingsspel, gericht op jongeren, om het aantal stamceldonoren te vergroten. Hard nodig, zolang er nog steeds patiënten zijn zonder een geschikte stamceldonor. De patiëntverhalen van Shereni (26), Robin (23) en anderen op de website van Matchis spreken wat dat betreft boekdelen.
