Tijdens het beoordelingsproces over de toelating van nieuwe medicijnen tot het verzekerde pakket worden patiënten niet consequent betrokken. Dat blijkt uit een Europees onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van de Patient Think Tank van European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA). ‘Een gemiste kans’, vindt Anne Dreves, projectleider Strategische Coalities en beleidsadviseur bij de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG).
Nadat de European Medicines Agency (EMA) een nieuw geneesmiddel toelaat tot de Europese markt, is het nog niet direct beschikbaar voor patiënten. De individuele lidstaten beoordelen eerst nog of de zorgverzekering het nieuwe medicijn gaat vergoeden. De meeste lidstaten brengen de kosten en baten van het nieuwe medicijn in kaart met een Health Technology Assessment (HTA), zo ook in Nederland.
Uiteenlopend per land
Uit het onderzoek, dat bestond uit diepte-interviews en een enquête, blijkt dat in veel landen patiëntenverenigingen worden betrokken tijdens het HTA-proces. De manier waarop en de fase waarin patiënten inbreng mogen geven, verschilt echter van land tot land. Zo kunnen patiëntenorganisaties onder andere worden gevraagd om een schriftelijke bijdrage, om deel te nemen aan een interview, focusgroep of hoorzitting, of zitting te nemen in een beoordelingscommissie.
Niet optimaal
Patiënten kunnen - in theorie - in elke stap van het HTA-proces betrokken worden, toont de gezamenlijke respons. Maar in de praktijk blijkt dit in geen enkel Europees land consequent te gebeuren. Ook blijft soms onduidelijk in hoeverre de stem van de patiënt daadwerkelijk mee wordt genomen in het HTA-rapport en de aanbevelingen. En in hoeverre hun stem meeweegt bij de beoordeling.
Struikelblokken
Waarom lukt het soms niet om patiënten goed te betrekken bij de HTA? Ten eerste blijkt een gebrek aan kennis over de HTA bij patiëntvertegenwoordigers een belangrijke reden te zijn. Veel patiënten zeiden weinig te weten over de HTA en hoe ze bij dit proces betrokken kunnen worden. Ten tweede blijkt dat patiënten die wél eens hebben meegedacht tijdens een HTA-proces een gebrek aan terugkoppeling ervaren. Als gevolg daarvan zijn patiënten of patiëntenorganisaties minder gemotiveerd om een volgende keer weer mee te denken.
Aanbevelingen
Hoe kan het beter? Daarvoor doet het rapport enkele aanbevelingen:
- Bied patiënten en onderzoekers doelgerichte trainingen, begeleiding en informatie aan over de HTA;
- Stel richtlijnen op voor de manier waarop patiënten tijdens de HTA worden betrokken en geïnformeerd blijven;
- Stel een adviesraad of permanente commissie in om te adviseren over patiëntenparticipatie;
- Zorg ervoor dat alle belanghebbenden het gevoel hebben dat hun tijd en middelen goed besteed zijn.
Door deze aanbevelingen te implementeren, zou de participatie van patiënten tijdens het HTA-proces zou sterk kunnen verbeteren. ‘En die inbreng van patiënten in dit proces is ontzettend belangrijk’, aldus Dreves. ‘Door hun ervaringen met de aandoening en bijbehorende behandeling brengen patiënten unieke inzichten ter tafel. Ook kunnen zij informatie geven over de invloed op de kwaliteit van leven die het nieuwe medicijn mogelijk gaat geven en welke uitkomstmaten belangrijk voor hen zijn. En bovendien hebben patiënten ook eenvoudigweg het recht om mee te praten over beslissingen die hun gezondheid direct kunnen beïnvloeden.’
Initiatief en uitvoering
Aanleiding voor het onderzoek was de aanstaande EU HTA-verordering. Vanaf januari 2025 wordt de HTA in Europees verband uitgevoerd en niet langer afzonderlijk in elke lidstaat. Deze wijziging gaf aanleiding om te onderzoeken wat de beste manier is om patiënten te betrekken bij dit proces. Het onderzoek is een initiatief van de EFPIA Patient Think Tank en is uitgevoerd door de Interest Group Patient and Citizen Involvement in HTA, in samenwerking met het European Patient Forum (EPF) en de European Patient Academy for Technological Innovation (EUPATI). Het project ging van start in 2022, met financiële steun van EFPIA en PhRMA.
