De European Lead Factory (ELF), opgericht in 2013, is een platform voor Europese onderzoekers om startpunten binnen de medicijnontwikkeling te identificeren door het biologische 'target' te koppelen aan moleculen. Hiervoor kunnen onderzoekers gebruik maken van de Joint Compound Library, een unieke stoffenbibliotheek met 550.000 stoffen van topkwaliteit, bijeengebracht door geneesmiddelenbedrijven en aangevuld met stoffen die zijn gemaakt met een eigen syntheseprogramma. Een belangrijk onderdeel van ELF is het Pivot Park screeningscentrum in Oss. Hier kunnen onderzoekers gebruik maken van industriële screeningsmethoden, om nieuwe stoffen te testen op werkzaamheid.
Innovatie
'The European Lead Factory wil een impuls te geven aan de vroege fase van drug discovery. Het combineert de innovatie van academische groepen en MKB met de unieke kracht van de stoffenbibliotheek van de farma. We hopen dat dit nieuwe startpunten oplevert voor nieuwe geneesmiddelen, die later in de pijplijn naar de patiënt komen', zegt Jon de Vlieger, werkzaam bij Lygature, de non-profit organisatie die de coördinatie heeft over de European Lead Factory. De speurtocht naar mogelijke targets is steeds meer verschoven van geneesmiddelenbedrijven naar universiteiten en biotechbedrijven. Zij beschikken echter vaak niet over de juiste stoffen, middelen en expertise om professioneel te screenen.
Nieuwe mogelijkheden
'Met de nieuwe financiering van 36,5 miljoen gaan we een onze screeningsmogelijkheden verder uitbreiden met bijvoorbeeld fenotypische screens. Daar is veel vraag naar, vooral op het gebied van infectieziekten', legt De Vlieger uit. 'Dit opent de deur naar bepaalde therapeutische gebieden die we eerder niet aan konden binnen het project.' Daarnaast wil ELF meer gaan samenwerk met liefdadigheidsinstellingen en NGO's. 'Deze nieuwe geldstroom biedt de kans te werken aan ziekten die onderbelicht zijn of waarbij de nood heel hoog is. Zoals zeldzame ziekten, of neglected tropical diseases, zoals malaria of parasitaire aandoeningen. We gaan bijvoorbeeld samen werken met de Medicines for Malaria Venture.'
Pionieren
'In de beginjaren was alles nieuw, en zag je dat men eerst de kat uit de boom keek. Het was echt pionieren. Maar we hebben onszelf bewezen de afgelopen vijf jaar en een model neergezet waarbij de rechten en plichten tussen publieke partners en de industrie goed zijn geregeld', zegt De Vlieger. Inmiddels hebben acht geneesmiddelenbedrijven interessante delen van hun stoffencollectie ingebracht. In ruil daarvoor krijgen zij een kopie van de gehele stoffenbibliotheek. En met de Europese subsidie van het Innovative Medicines Initiative voor de European Lead Factory kunnen universiteiten en biotechbedrijven in heel Europa ook gebruik maken van deze speciale collectie.
Vertrouwen
'Geheimhouding en vertrouwen is absoluut cruciaal binnen het platform', legt De Vlieger uit. 'Enerzijds delen concurrenten chemische structuren met elkaar, die geheim moeten blijven. Anderzijds komen onderzoekers naar ons toe met hun idee, waar veel tijd in is geïnvesteerd. Zij moeten er wel op kunnen vertrouwen dat hun idee niet op straat belandt.' Lygature houdt namens ELF het overzicht over de portfolio, en helpt bij het koppelen van mogelijke samenwerkingspartners. 'Iedereen vond dat heel spannend in het begin, maar het vertrouwen is er inmiddels. De aanvragen vanuit heel Europa stromen binnen. Dankzij de nieuwe geldstroom, kunnen we weer meer projecten in behandeling nemen.'
Nederland ankerpunt
'De European Lead Factory is een Europees consortium met activiteiten verspreid over Europa, maar Nederland beschouw ik wel als ankerpunt in het project', zegt De Vlieger. 'Vanwege de belangrijke bijdrage van Nederlandse universiteiten en Mercachem-Syncom aan de stoffenbibliotheek, de centrale rol van het Pivot Parkscreeningcentrum in Oss, en het programmamanagement dat Lygature op zich neemt vanuit Utrecht. Het is voor mij een bevestiging van de rol die we als Nederland kunnen oppakken als the place to be op het gebied van geneesmiddelenontwikkeling. En weer vaart brengen in het geneesmiddelenonderzoek.'
