Güse ging van start met een analyse van het macro-economische plaatje. ‘Alle lichten staan op groen, met een versneld economisch herstel, relatief lage werkloosheid, stabiele koopkracht en lage rente. Maar politiek gezien ontbeert het aan richting en ideeën’, schetste Güse. ‘De politiek ligt op zijn gat. Daar staat tegenover dat de noodzaak van hervormingen, investeringen en beleid groot is.’
Dieptepunt
Ondertussen is het vertrouwen in de politiek gekelderd naar een absoluut dieptepunt. Güse: ‘We wachten al acht maanden op een nieuw kabinet, er zijn veel vertrekkende bewindslieden, verstoorde verhoudingen en partijen die intern verscheurd zijn.’ Door de demissionaire status ligt er een groot aantal controversieel verklaarde onderwerpen op de plank, waaronder een hele reeks zorgonderwerpen die in de wachtkamer zijn gezet, zoals gegevensuitwisseling, medisch-ethische vraagstukken en pakketbeheer.
COVID-19
Tegelijkertijd is de aandacht voor gezondheidszorg nog nooit zo groot geweest. Uit onderzoek van IPSOS staat de zorg op de tweede plek van belangrijke onderwerpen waar het kabinet mee aan de slag zou moeten gaan. Güse: ‘De afgelopen anderhalf jaar heeft iedereen het elke dag wel over gezondheid en de zorg gehad. Daarbij lag de focus vooral op het bestrijden van de COVID-19-pandemie. Niet verwonderlijk dat op de post-corona agenda veel aandacht gaat naar de pandemie-paraatheid. De andere beleidsprioriteit betreft het toekomstbestendig maken van de zorg, met daarbij de focus op samenwerking over de domeinen heen, in de regio en waar nodig nationaal.’
Zorgbegroting
Nadere bestudering van de VWS-begroting laat zien dat de zorgbegroting in 2022 met 7,3% stijgt naar € 93,0 miljard. Daarmee gaat 26% van de totale rijksbegroting naar de zorg. Samen met sociale zekerheid is de zorg inmiddels de grootste collectieve uitgavepost.
Het kabinet gaat voor volgend jaar er vanuit dat de zorgpremie met gemiddeld € 33 stijgt. Deze stijging wordt vooral ingegeven door behandeling van chronisch ziekten en GGZ, een grotere zorgvraag door vergrijzing en technologische ontwikkeling. In het basispakket verandert vooralsnog weinig.
Hoofdlijnenakkoord
Güse ging nog kort in op het rapport dat de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) eerder dit jaar uitbracht, waarin het adviseert om niet opnieuw een Hoofdlijnenakkoord af te sluiten. De RVS stelt voor om af te stappen van kostenbeheersing als primair doel omdat het de transitie naar een nieuw systeem juist afremt en een meer langetermijnperspectief als uitgangspunt te nemen. Het recente WRR-advies maakt een andere afweging. Zij stellen dat we beter moeten gaan kiezen waar de prioriteiten in de zorg liggen. Daarbij hanteren ze twee uitgangspunten: waar ligt de meeste gezondheidswinst en waar in de zorg moet kwaliteit en toegankelijkheid versterkt worden? Güse: ‘De vraag is wat het nieuwe kabinet hiermee gaat doen. Zij zijn aan zet.’
Medicijnbudget
In het kader van het toekomstige geneesmiddelenbeleid presenteerde Jan Warmerdam van IQVIA enkele voorlopige uitkomsten afkomstig uit een analyse naar het intramurale medicijnbudget voor de komende vijf jaar, gebaseerd op cijfers van het GIP. Welke innovaties kunnen we de komende jaren verwachten, wat is het budgetbeslag daarvan, ten opzichte van verwachte patiëntenaantallen, maar ook ten opzichte van de totale zorgbegroting.
Patentverloop
Warmerdam verwacht dat de groei van het budgetbeslag van intramurale geneesmiddelen de komende vijf jaar afvlakt. Daarvoor ziet hij een aantal oorzaken. In de eerste plaats door het patentverloop van een paar grote producten uit het biological-segment. Dat is de neerwaartse trend. Daarnaast heeft IQVIA een analyse gemaakt op basis van de Horizonscan, internationale analyses, sluisproducten en uptake-cijfers van bestaande en te verwachte producten. Bij elkaar vormen die de opwaartse trend. Netto leiden deze trends tot een afvlakking van de groei in het benodigde budget, verwacht Warmerdam.
De kosten van oncologie stijgen wel. ‘Maar dat is niet zo vreemd, want er komen veel nieuwe producten, echter vooral bij relatief kleine patiëntengroepen. Het biologicals-deel blijft stabiel, niet door afnemende patiëntenaantallen, maar door patentverloop, waardoor het budgetbeslag afneemt.’
Koekoeksjong
In absolute zin zal het intramurale medicijnbudget licht stijgen, maar deze wordt vooral gedreven door de toename van het aantal patiënten de komende vijf jaar. Warmerdam rekende uit dat het aantal patiënten dat in 2026 behandeld wordt met innovatieve geneesmiddelen met ruim 40% toeneemt. ‘Het aantal patiënten groeit harder dan de budgettaire groei. Dat leidt tot de conclusie dat de gemiddelde kosten per patiënt eigenlijk afnemen.’
Ten slotte berekende IQVIA hoe de uitgaven aan intramurale geneesmiddelen zich de komende vijf jaar verhouden tot het totale zorgbudget. Warmerdam: ‘Dit percentage – ook als je intra- en extramurale middelen samen neemt - blijft tot en met 2026 stabiel, in lijn met de afgelopen vijf jaar. ‘Dus ik durf wel te stellen dat het beeld van intramurale medicijnen als koekoeksjong meevalt’, luidt de conclusie van Warmerdam. ‘De beoordeling van de cijfers laat ik graag over aan beleidsmakers. Besluiten nemen begint met heldere, gedeelde inzichten. Daarna kun je bepalen wat je met die kennis wil doen.’
Medicijnwaakhond
Via de chat werd de vraag gesteld wie er zou kunnen gaan ‘waken’ over de medicijnbudgetten, in het kader van de-politiseren van pakketbeheer, sluisprocedures en andere gevoelige kwesties. Is hier een rol weggelegd voor het Zorginstituut of wie zou dat op zich kunnen nemen? Güse: ‘Dat vraagt natuurlijk nadere uitwerking. Het weghalen bij de minister, om te voorkomen dat er wekelijks debatten in de Kamer worden gevoerd over medicijnen, klinkt mooi. Maar maatschappelijke onrust neem je daarmee niet weg. Uiteindelijk komen deze kwesties toch in de Kamer terecht, vrees ik.’
Handen aan het bed
Een andere deelnemer merkte vanuit de chat op dat er veel focus is op kosten van geneesmiddelen, maar dat het tekort aan zorgpersoneel misschien nog wel een grotere uitdaging is. Jan Warmerdam: ‘De handen aan het bed is misschien nog wel een groter probleem dan de betaalbaarheid. Tegelijkertijd kan het gebruik van medicatie of nieuwe technologie verlichtend voor de handen aan het bed werken.’ In dat licht is het volgens Warmerdam belangrijk dat we de impact hebben kunnen zien van vaccins en hoe de geneesmiddelensector heeft bijgedragen aan het bestrijden van de pandemie.
Jan Güse vult aan: ‘Je spreekt eigenlijk over een kostenbeslag van geneesmiddelen, maar de opbrengst laat zich moeilijk vertalen in gelden. Maar zeker als je spreekt over handen in de zorg, dat kan je niet los zien van allerlei andere technologische ontwikkelingen en E-health-oplossingen zoals zorg op afstand, maar ook anders behandelen, dankzij geneesmiddelen of medische technologie. En dat vergt weer een andersoortige inzet van handen. Het is eigenlijk een hele transformatie van zorg die nodig is. Maar het blijft lastig als men steeds blijft focussen op de kosten, en de opbrengsten niet meeweegt.
Warmerdam: ‘Als het meer lukt om geneesmiddelen te zien als een investering in de zorg, dan wordt de discussie ook meteen anders. Een voorbeeld hiervan is gen- en celtherapie, dat zijn vaak kostbare behandelingen, maar veelal eenmalig. Die hebben dus een kortstondige impact op de kosten.’
Rekenmodellen
Gerard Schouw, directeur-VIG en dagvoorzitter, voegt daar aan toe: ‘Dat blijft altijd een belangrijke vraag: wat brengt een geneesmiddel op? Het helpt als we robuuste rekenmodellen hebben, waarmee we ook besparingen elders in de keten helder kunnen maken. Maar dit staat allemaal nog in de kinderschoenen.’
Real world evidence
Volgens Warmerdam zal real world evidence een steeds grotere rol gaan spelen in de nabije toekomst. ‘Het is een belangrijk thema voor de EMA. En Nederland loopt voorop in dat gedachtegoed.’ Güse vult hier op aan: ‘Real world data past ook heel goed in het advies van WRR, die aanstuurt op effectieve zorg; laten zien wat de opbrengsten zijn van zorg. Het is de sleutel naar bewijs, en andere prijsmodellen zoals pay for performance. Maar dat zou niet alleen over geneesmiddelen of medische technologie moeten gaan; het is ook logisch om andere vormen van zorg te toetsen op kosteneffectiviteit.’
Bekijk hier de hele VIG Talk
